Zwolnienie z podatku darowizny pieniędzy wpłaconych w kasie

Przeczytaj także: Darowizna gotówki również uprawnia do zwolnienia od podatku?

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Matka wnioskodawczyni darowała jej w gotówce kwotę 133 tys. zł z przeznaczeniem na częściową spłatę zobowiązań kredytowych, w tym na częściową spłatę kredytu hipotecznego we frankach szwajcarskich, zaciągniętego na zakup mieszkania. W zamian wnioskodawczyni zameldowała matkę w tym mieszkaniu i oświadczyła, że może w nim mieszkać do końca życia z prawem wyłącznego korzystania z sypialni oraz z prawem do wspólnego z wnioskodawczynią korzystania z łazienki, kuchni, salonu i ogrodu.

Powyższe okoliczności zostały spisane w umowie darowizny. W dniu otrzymania darowizny, tj. 17 maja 2017 r. wnioskodawczyni pojechała do banku i wpłaciła otrzymane pieniądze na swój rachunek bankowy, a następnie złożyła dyspozycję spłaty kredytów. Darowizna miała zostać zgłoszona w urzędzie skarbowym w ciągu 6 miesięcy od jej udzielenia.

Wnioskodawczyni zadała pytanie, czy dokonując zgłoszenia darowizny w ustawowym terminie zostanie ona zwolniona z podatku od spadków i darowizn? W przedmiotowej sprawie, uwzględniając wyrok WSA w Szczecinie z 16 listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Sz 792/17 oraz wyrok NSA z 19 grudnia 2019 r., sygn. akt II FSK 293/18, organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2017 r., poz. 833, ze zm.) podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem m.in. darowizny.

Art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, że obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. bzyxx - Fotolia.com

Darowiznę można wpłacić w kasie banku przez posłańca

Darczyńca nie musi osobiście przekazać pieniędzy na konto bankowe obdarowanego, aby ten ostatni mógł skorzystać ze zwolnienia przewidzianego dla najbliższej rodziny. Darczyńca może bowiem tutaj skorzystać z posłańca, którym wręcz może być obdarowany. Do takich wniosków doszedł fiskus ale dopiero po batalii z podatnikiem przed sądem.

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy obowiązek podatkowy powstaje – przy nabyciu w drodze darowizny – z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy – z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia; jeżeli ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwotę wolną w wysokości 9.637 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.

W myśl art. 14 ust. 3 pkt 1 ww. ustawy do I grupy podatkowej zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów.
Stosownie do art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:
1. zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz
2. w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

W przypadku niespełnienia warunków, o których mowa w ust. 1-2, nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej (art. 4a ust. 3 cyt. ustawy).
Z kolei, z art. 4a ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:
1. wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 lub
2. nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron. (…)

W celu ustalenia, czy w opisanej we wniosku sytuacji spełnione są warunki do skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania należy przeanalizować przesłanki wskazane w przepisach prawa.

Z treści przepisu art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że w przypadku gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, dla skorzystania ze zwolnienia z opodatkowania konieczne jest spełnienie trzech warunków:
• otrzymania darowizny od jednej z osób wymienionych w tym przepisie;
• złożenia zgłoszenia o nabyciu własności środków pieniężnych (poza sytuacją przewidzianą w zacytowanym art. 4a ust. 4 ustawy);
• udokumentowania ich otrzymania dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Niewątpliwie wykładnia językowa wskazuje, że aby skorzystać ze zwolnienia należy przelać środki na rzecz obdarowanego, a co za tym idzie nie można dokonać darowizny w gotówce do ręki obdarowanego. Omawiana norma (art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn) ma jednak głównie cel społeczny. Cel ten został wyraźnie określony w uzasadnieniu rządowego projektu zmiany ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz podatku o czynności cywilnoprawnych (druk sejmowy nr 736 z 28 czerwca 2006 r.). Podkreślono w nim, że zniesienie obciążeń podatkowych dla nabywających nieodpłatnie majątek od osób najbliższych ma na względzie „konieczność szczególnej ochrony sytuacji majątkowej rodziny”. Ponadto, zwolnienie podatkowe przewidziane w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi realizację w sferze przepisów regulujących obowiązki podatkowe, konstytucyjnej zasady uwzględniania dobra rodziny. Zasada ta znajduje swój wyraz w art. 18 ustawy zasadniczej gwarantującym rodzinie ochronę i opiekę RP oraz jej art. 71 ust. 1, nakazującym państwu prowadzenie polityki społecznej i gospodarczej uwzględniającej dobro rodziny. Narzuca to obowiązek wyboru takiego kierunku wykładni, który jest zgodny z konstytucyjnymi normami i wartościami.

Takie też stanowisko zaprezentował Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku wydanym w niniejszej sprawie, gdzie wskazał, że „Zasadnie wywodzi organ interpretacyjny, że zamiarem ustawodawcy, który zawarł w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. cytowane brzmienie warunków formalnych, w projekcie zmiany ustawy było uzasadniane tym, że "wprowadzenie tych warunków ma na celu zapewnienie szczelności systemu podatkowego" (por. uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych - druk nr 736 Sejmu RP V kadencji). (…) W konsekwencji więc, kierując się dyrektywami wykładni celowościowej nakierowanej na pełny cel omawianej regulacji, Przyjąć należy, że rozumienie art. 4a ust. 1 u.p.s.d., powinno służyć celom prorodzinnym, ale także zapewniać bezpieczeństwo obrotu prawnego i systemu podatkowego. Tym samym użyte w art. 4a ust. 1 pkt 2 u.p.s.d. wyrażenie "udokumentowanie – w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne (...) – ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy" należy rozumieć w ten sposób, że dowód ten dokumentuje dokonanie wpłaty lub przelewu środków pieniężnych, będących przedmiotem czynności prawnej darowizny (art. 888 § 1 k.c.), przez darczyńcę na konto obdarowanego, a nie wpłatę lub przelew obdarowanego na własną rzecz w imieniu darczyńcy.”

Wprowadzenie warunków zgłoszenia i udokumentowania darowizny miało na celu „zapewnienie szczelności sytemu podatkowego” oraz „uzyskanie pewności prawnopodatkowej odnośnie nabytego majątku”. Powyższe należy rozumieć jako dążenie do zapobieżenia fikcyjnym umowom darowizny sporządzanym wyłącznie dla zmniejszenia obciążeń podatkowych. Innymi słowy, na co wskazał NSA w wyroku z 22 kwietnia 2015 r. (sygn. akt II FSK 619/13), wynikający z art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn obowiązek udokumentowania otrzymania darowizny pieniężnej dowodem przekazania na rachunek bankowy nabywcy albo jego rachunek prowadzony przez spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową lub przekazem bankowym wprowadzono jedynie po to, aby podatnicy nie mogli powoływać się na rzekome (fikcyjne) kwoty uzyskane z darowizn od najbliższych członków rodziny np. w postępowaniach dotyczących tzw. nieujawnionych źródeł przychodów.

Jednakże z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie, bowiem w stanie faktycznym sprawy, poza wszelką wątpliwością pozostaje fakt, że Wnioskodawczyni otrzymała darowiznę środków pieniężnych. Zatem sama okoliczność przekazania ww. środków do rąk własnych obdarowanej oraz jej własna wpłata na rachunek bankowy, nie jest wystarczająca do zakwestionowania prawa do skorzystania ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. W analizowanej sprawie de facto Wnioskodawczyni była swoistym wyręczycielem swojej matki, która z przyczyn osobistych nie mogła wpłaty na konto córki dokonać sama.

Zatem, mając na uwadze wytyczne zawarte w wyrokach dotyczących niniejszej sprawy, stwierdzić należy, że w konsekwencji, otrzymana przez Wnioskodawczynię darowizna środków pieniężnych podlega zwolnieniu z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów