Ugoda sądowa i nie tylko a koszty podatkowe firmy

Przeczytaj także: Czy koszty związane z rozwiązaniem umowy za porozumieniem stron można zaliczyć do KUP w podatku CIT?

Z opisu zaistniałej sytuacji wynika, że pracownik wnioskodawcy, działając bez upoważnienia i bez wiedzy spółki, zamówił w jej imieniu usługę reklamową polegającą na publikacji reklamy spółki w kolejnych numerach jednego z czasopism. Pracownik nie był upoważniony do złożenia takiego zamówienia. Przez długi czas trzymał w tajemnicy informację o złożonym zamówieniu i ukrywał korespondencję, która w tej sprawie przychodziła do spółki. Kiedy sprawa wyszła na jaw, spółka odmówiła realizacji płatności z tytułu złożonego zamówienia, wskazując na brak umocowania do zawierania umowy przez pracownika. Jednocześnie wobec pracownika, który naraził wnioskodawcę na szkodę wyciągnięto przewidziane prawem konsekwencje. W tej sytuacji kontrahent wystąpił przeciwko spółce do sądu o zapłatę całej kwoty wynikającej z umowy. W toku postępowania sądowego sąd rejonowy postanowił skierować sprawę do mediacji. W wyniku przeprowadzonej mediacji strony zawarły ugodę, zatwierdzoną następnie przez sąd, na mocy której spółka została zobowiązana do zapłaty niewielkiej części kwoty w stosunku do tej kwoty, której domagał się kontrahent w treści pozwu.

W ocenie organu podatkowego, nie można uznać, że spółka dokonała wszelkich czynności, aby nie dopuścić do nieuprawnionych działań pracowników. Sąd zauważył, że spółka nie wskazała np.: czy w regulaminie pracy przewidziała takie sytuacje, jakie procedury kontroli wewnętrznej przyjęto, aby nie dopuścić do nieuprawnionego zachowania pracownika lub szybko wykryć takie sytuacje. Dlatego uznał, że opis okoliczności, które doprowadziły do postępowania sądowego i zawarcia w nim ugody w zakresie wypłaty określonej kwoty pieniężnej, nie pozwala na stwierdzenie, że zaistniałe okoliczności uzasadniają zaliczenie przedmiotowej kwoty do kosztów podatkowych.

Dodajmy, że organ podatkowy stwierdził, że skoro nie stanowi kosztu kwota kary uzgodniona w drodze ugody, to kosztu takiego nie mogą stanowić również wydatki, które doprowadziły do ugody. Organ podatkowy miał tu na myśli wynagrodzenie mediatora sądowego.

Są też interpretacje korzystne dla podatników
W niektórych sytuacjach organy podatkowe zgodziły się jednak, by podatnik ujął w kosztach podatkowych odszkodowanie, które zapłacił na podstawie ugody. Jako przykład można wskazać odszkodowanie za uszkodzenie stacji transformatorowej. W tym przypadku uszkodzenie było wynikiem zdarzenia losowego, w którym nie było winy podatnika (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 16 czerwca 2010 r., nr IPPB3/423-128/10-6/JB).

Także Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu uznał, że w stanie faktycznym, do którego się odniósł w interpretacji indywidualnej z 29 kwietnia 2009 r., nr ILPB3/423-136/09-2/ŁM, zaszły okoliczności, które uprawniały spółkę do ujęcia w kosztach podatkowych odszkodowania wypłaconego w konsekwencji zawartej ugody. W tym przypadku podatnik-deweloper, gdy nie uzyskał zapłaty za wybudowane lokale, odstąpił od umowy z inwestorem, dzięki czemu uzyskał pełną możliwość dysponowania wybudowanymi lokalami (dokonania ich sprzedaży i uzyskania z niej przychodów). Organ podatkowy uznał, że podatnik odstąpił od umowy, by nie stracić źródła przychodów w przyszłości (ze sprzedaży lokali).

Warto wskazać też korzystny dla podatnika wyrok WSA we Wrocławiu z 13 lipca 2010 r., sygn. akt I SA/Wr 538/10 (orzeczenie prawomocne), w którym stwierdzono, że wypłacane na podstawie zawartej ugody z byłymi pracownikami (spadkobiercami) świadczenia mające związek z wypadkiem przy pracy, np. tytułem zwrotu kosztów leczenia, zadośćuczynienia za doznaną krzywdę stanowią koszty uzyskania przychodów.

Sprawa dotyczyła wniosku o interpretację przepisów prawa podatkowego. Organ podatkowy stawiał tezę, że przedmiotowe wydatki nie są nakierowane na uzyskanie przychodu, lecz stanowią zwolnienie się pracodawcy ze zobowiązania będącego następstwem szkody wyrządzonej poszkodowanemu pracownikowi. Sąd uchylił zaskarżoną decyzję, uzasadniając tym, że opisane we wniosku o interpretację i ponoszone przez spółkę wydatki są konsekwencją zatrudnienia pracowników (wydatki pracownicze), dotyczą całokształtu działalności gospodarczej, a obowiązek ich poniesienia wynika wprost z przepisów prawa (art. 444-446 Kodeksu cywilnego). Tego rodzaju wydatki, mające charakter odszkodowawczy, stanowią - według Sądu - niewątpliwie wydatki związane z funkcjonowaniem podatnika (przedsiębiorcy), jako takiego, pośrednio przyczyniając się do uzyskania przychodu. Brak poniesienia spornych wydatków, narażałby ponadto spółkę na dochodzenie ich przez uprawnione osoby na drodze sądowej. Sąd wskazał też na motyw związany z umacnianiem relacji (więzi) z obecnymi pracownikami, pracującymi w warunkach ciągłego zagrożenia dla zdrowia i życia (praca w kopalni). Przez fakt, iż spółka wywiązuje się z ciążących na niej obowiązków, w sytuacji gdy pracownicy ulegną wypadkom przy pracy, pozostałe zatrudnione w spółce osoby mają pewność, że w podobnej sytuacji również nie zostaną pozbawione należnych im świadczeń. Tym samym, dokonując wypłat, spółka ogranicza ryzyko odejść pracowników do innych - bezpieczniejszych - zakładów.

Podsumowanie
Analiza orzeczeń i interpretacji organów podatkowych prowadzi do wniosku, że podstawą do uznania przez sądy i organy podatkowe kwoty ustalonej w wyniku ugody za koszt uzyskania przychodów jest nie sam fakt zawarcia ugody między stronami, lecz cel tej ugody i warunki jej towarzyszące.

Dla kwalifikacji do celów podatkowych przedmiotowych wydatków kluczowe znaczenie ma ocena ich celowości w oparciu o całokształt okoliczności dotyczących poniesienia konkretnego wydatku. Ponadto, aby kwota ustalona w wyniku ugody mogła być zakwalifikowana do kosztów podatkowych, konieczność jej zapłaty nie może wynikać z ewidentnej winy podatnika, co więcej podatnik powinien dopełnić wszelkich starań, by zapobiec wystąpieniu okoliczności, które są przyczyną wypłacenia odszkodowania.

Powołane wyroki sądowe oraz interpretacje indywidualne wskazują na możliwość zaliczenia do kosztów podatkowych wydatków związanych z zawartymi ugodami w sytuacji zajścia okoliczności niezależnych od podatnika.


Wydawnictwo Podatkowe GOFIN – wydawca czasopism, Gazety Podatkowej i serwisów internetowych dostarczających specjalistycznej wiedzy z zakresu podatków, rachunkowości, ubezpieczeń i prawa pracy.