Dobra wiara a prawo do odliczenia VAT z faktury od fikcyjnej firmy

Przeczytaj także: Podróż służbowa: odliczenie podatku VAT

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej TSUE), w wyroku z 22.10.2015 r. w sprawie C-277/14, odniósł się do problemu związanego z prawem do odliczenia podatku naliczonego w przypadku gdy dostawca został uznany za podmiot nieistniejący. Sprawa będąca przedmiotem orzeczenia dotyczyła przypadku, gdy nabywca dokonał sprawdzenia wiarygodności kontrahenta.

Dostawca nie był zarejestrowany do celów podatku VAT, nie składał deklaracji podatkowych, nie płacił podatków i nie posiadał koncesji na obrót paliwami ciekłymi. Podmiot ten nie posiadał rzeczywistej siedziby działalności gospodarczej, a wszelkie próby skontaktowania się z nim okazały się dla organu podatkowego bezskuteczne. W związku z tym organ (a później sąd) odmówiły nabywcy prawa do odliczenia podatku naliczonego z uwagi na fakt, że dostawca został uznany za podmiot nieistniejący. Przy czym, nie została zakwestionowana faktyczna dostawa towaru, a organowi nie udało się wskazać prawdziwego dostawcy.

Podstawą skierowania do TSUE pytania prejudycjalnego była wątpliwość, czy można mówić o dostawie towarów, jeżeli faktury dotyczące tej transakcji zostały wystawione przez podmiot nieistniejący, ale nie jest możliwe ustalenie tożsamości rzeczywistego dostawcy towarów.

Zdaniem sądu krajowego, podmiot nieistniejący nie mógł przenieść prawa do rozporządzania towarem jak właściciel ani otrzymać zapłaty. Strona skarżąca podniosła natomiast, że zgodnie z zasadą neutralności VAT sprzeczne jest pozbawienie prawa do odliczenia podatnika, który działał w „dobrej wierze”.

W odpowiedzi na tak postawione pytanie TSUE wskazał, że dostawa towarów wiąże się z przeniesieniem faktycznego władztwa nad rzeczą. W przypadku gdy organ nie podważył samej dostawy, lecz wyłącznie osobę dostawcy, brak jest podstaw do uznania, że nie nastąpiło przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel. Nabywca może zostać pozbawiony prawa do odliczenia wyłącznie w przypadku, gdy wiedział lub powinien był wiedzieć, że poprzez nabycie towaru uczestniczył w transakcji związanej z przestępstwem w zakresie podatku VAT.

TSUE podkreślił, że w przypadku podejrzenia istnienia nieprawidłowości, działający w „dobrej wierze” podatnik jest zasadniczo zobowiązany do uzyskania informacji o podmiocie, z którym dokonuje czynności opodatkowanej. Jednak, organy podatkowe nie mogą w sposób generalny wymagać, aby podatnik badał, czy dostawca dysponuje towarami i jest w stanie je dostarczyć oraz czy wywiązuje się z obowiązku złożenia deklaracji i zapłaty podatku.

Określenie działań, jakich w konkretnym wypadku można w sposób uzasadniony oczekiwać od podatnika, w celu upewnienia się, że dokonywane przez niego transakcje nie wiążą się z popełnieniem przestępstwa przez podmiot działający na wcześniejszym etapie obrotu, zależy przede wszystkim od okoliczności rozpatrywanej sprawy. Zdaniem TSUE, ewentualne uchybienie przez dostawcę towarów obowiązkowi zgłoszenia rozpoczęcia działalności podlegającej opodatkowaniu nie może podważać prawa do odliczenia podatku przysługującego nabywcy.

TSUE uznał za niezgodne z Dyrektywą przepisy krajowe, które odmawiają podatnikowi prawa do odliczenia podatku naliczonego z uwagi na to, że faktura została wystawiona przez podmiot nieistniejący w przypadku, gdy dostawa miała miejsce a nie ma możliwości ustalenia tożsamości rzeczywistego dostawcy towarów.

Prawa do odliczenia można pozbawić takiego podatnika, który w świetle obiektywnych przesłanek wiedział lub powinien był wiedzieć, że dostawa wiązała się z przestępstwem w zakresie podatku VAT. Jednakże, organy podatkowe nie mogą wymagać od tego podatnika ustaleń do których nie jest on prawnie zobligowany.

Zdaniem Autorki, ww. wyrok TSUE należy interpretować w ten sposób, że dla wykazania „dobrej wiary” podatnika powinny wystarczyć powszechnie przyjęte sposoby weryfikacji kontrahenta (np. kontrola wpisu działalności w rejestrach publicznych). Natomiast, nie można wymagać od podatników posiadania informacji w przedmiocie rozliczeń kontrahentów, czy wywiązywania się przez nich ze swoich obowiązków podatkowych. W przypadku gdy podatnikowi można przypisać działanie w „dobrej wierze” brak jest możliwości pozbawienia go prawa do odliczenia na podstawie faktury dokumentującej faktycznie zrealizowaną dostawę towarów, wystawionej jednak przez podmiot uznany za nieistniejący.