Czy trzeba zapłacić podatek od umorzonych zaległości podatkowych?

Przeczytaj także: Napaść na podatnika nie zwalnia go z zapłaty podatku

Firmy mające trudności finansowe, mogą wystąpić do organów podatkowych z wnioskiem o przyznanie ulgi w spłacie czy to zobowiązań czy też zaległości podatkowych. Przypomnijmy, że zobowiązanie przekształca się w zaległość podatkową z chwilą upływu przewidzianego dla niego terminu płatności.

Ulgi takie z reguły przejawiają się albo w odroczeniu terminu płatności zobowiązania podatkowego albo też rozłożenia zaległości podatkowej na raty. W obydwu przypadkach trzeba się tutaj liczyć z koniecznością poniesienia ciężaru podatku, niemniej zostaje ona odroczona w czasie.

Ordynacja podatkowa przewiduje tutaj jednakże jeszcze jedną, dużo korzystniejszą ulgę. Jest nią umorzenie w całości lub części zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę a nawet opłaty prolongacyjnej. Niemniej z uwagi na to, że umorzenie takie jest równoznaczne z brakiem jej dochodzenia przez fiskusa, w praktyce bardzo ciężko je uzyskać. Organy podatkowe chętniej rozkładają zaległości na raty bądź odraczają terminy płatności, aniżeli dokonują umorzenia należnej im daniny.

Załóżmy jednak, że podatnik uzyskał ulgę podatkową w postaci umorzenia zaległości podatkowej. Czy taka ulga będzie skutkowała powstaniem przychodu u przedsiębiorcy? Wszystko zależy od tego, z umorzeniem której daniny mamy do czynienia.
Stosowne regulacje w tej materii znalazły się w art. 14 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i odpowiednio art. 12 ust. 4 pkt 6 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Na marginesie warto dodać, że w dalszym przepisach tych regulacji ustawodawca wyłączył z przychodów także zwrócone, umorzone lub zaniechane wpłaty dokonywane na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na podstawie odrębnych przepisów, o ile te także nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

W związku z tym przy rozstrzyganiu, czy umorzenie podatku stanowi dla podatnika przychód, należy w pierwszej kolejności ustalić, czy stanowił on wcześniej koszt uzyskania przychodu.

Które podatki mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodu? Jest to niewątpliwie podatek od nieruchomości czy środków transportowych. Przypomnijmy, że podatki takie stanowią koszty pośrednie, zaś w ciężar kosztów są odnoszone w dacie ich poniesienia. Jest to z reguły data deklaracji podatkowej bądź wydanej decyzji o wysokości podatku, niekiedy ich odnoszenie w ciężar kosztów jest też rozbite w czasie. Podatki takie trafiają do kosztów w dacie poniesienia bez względu na to, czy zostały uregulowane terminowo czy też nie.

Do kosztów uzyskania przychodu można też w określonych sytuacjach zaliczyć podatek VAT. Są to jednak wyjątki określone w art. 16 ust. 1 pkt 46 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i odpowiednio art. 23 ust. 1 pkt 43 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Co do zasady podatek VAT kosztem nie jest, a co za tym idzie, jeżeli organ podatkowy dokona jego umorzenia, to wartość tego umorzenia nie będzie przychodem podatkowym.

Kosztem uzyskania przychodu bezwzględnie nie jest także podatek dochodowy (art. 23 ust. 1 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i odpowiednio art. 16 ust. 1 pkt 15 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Tutaj jednak wydaje się występować pewien wyjątek. W regulacji tej chodzi bowiem ustawodawcy o wyłączenie z kosztów podatku dochodowego uiszczanego od własnych dochodów podatnika. Nie obejmuje on natomiast „cudzego podatku dochodowego”, czyli chociażby w postaci zaliczek na podatek dochodowy od wynagrodzeń pracowników.

Wypłacone bądź postawione do dyspozycji pracownika wynagrodzenie brutto stanowi bowiem dla zakładu pracy koszty uzyskania przychodu. W kwocie brutto tego wynagrodzenia znajduje się przy tym także zaliczka na podatek dochodowy, którą pracodawca jako płatnik powinien obliczyć, pobrać i przekazać do urzędu skarbowego. Do pracownika trafia tutaj pensja netto, czyli pomniejszona o obowiązkowe obciążenia. Jeżeli pracodawca taki nie przekaże owej zaliczki na konto fiskusa, powstaje po jego stronie zaległość podatkowa.

W związku z powyższym, jeżeli organ podatkowy dokonałby umorzenia wartości zaliczek na podatek dochodowy od wynagrodzeń pracowników, które zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w wynagrodzeniu brutto, zdaniem autora wydaje się, że umorzenie takie skutkuje powstaniem przychodu po stronie pracodawcy.