Ordynacja podatkowa: wady i zalety nowelizacji

Przeczytaj także: Zmiany w Ordynacji korzystne dla podatników?

Zmiany niekorzystne

1) Zabezpieczenie

Konsekwencją braku wymagalności decyzji nieostatecznej jest możliwość dokonania zabezpieczenia bez wskazania przesłanek tego zabezpieczenia (dotychczas tymi przesłankami była obawa niewykonania zobowiązania podatkowego). W praktyce zabezpieczenie może być równie uciążliwe jak egzekucja (np. zajęcie rachunku bankowego). Wydłużono termin do wystawienia tytułu wykonawczego (w celu przekształcenia zabezpieczenia w egzekucję do 2 miesięcy – obecnie 14 dni). W dalszym ciągu pozostawiono niekorzystne rozwiązania polegające na obciążeniu zobowiązanego kosztami egzekucyjnymi w przypadku przekształcenia zajęcia zabezpieczającego w zajęcie egzekucyjne. W praktyce podatnik bardzo często nie może wykonać dobrowolnie zobowiązania, gdyż ma właśnie zajęty rachunek bankowy.

Wprowadzono zasadę dowolnego (w czasie i ilości) przedłużania zabezpieczenia należności pieniężnych. W obecnym stanie prawnym takie przedłużenie było możliwe tylko jednokrotnie oraz przysługiwał środek zaskarżenia, który działał dyscyplinująco na urząd skarbowy.

2) Wydłużenie terminu przedawnienia

W nowelizacji proponuje się dodanie trzech nowych przyczyn zawieszenia terminu przedawnienia. Proponuje się zatem, aby bieg terminu przedawnienia ulegał zawieszeniu z dniem:

- doręczenia postanowienia o przyjęciu zabezpieczenia,
- dokonania zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji;
- zawieszenia postępowania przez organ podatkowy, który podejrzewa że istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zdarzenia lub czynności, które ujawniono w toku postępowania w rzeczywistości, nie miały miejsca.

Z punktu widzenia interesów podatników jest to rozwiązanie niekorzystne. Wydłuży się bowiem w praktyce termin przedawnienia zobowiązań podatkowych. Obecnie jest tak, że w razie przyjęcia zabezpieczenia i nie wykonywania przez organ decyzji zobowiązanie przedawni się w terminie 5 lat, licząc od końca roku, w którym upłynął termin płatności (tj. na koniec 2008 r. przedawniają się podatki dochodowe za 2002 r.) – o ile przed terminem przedawnienia nie zostanie np. wniesiona skarga, która obecnie zawiesza bieg terminu przedawnienia. Dzisiaj organy podatkowe, mając mniej ustawowych przyczyn zawieszenia biegu terminu przedawnienia, znajdują się pod większą presją szybkiego załatwienia sprawy, a nie jej przeciągania. Jako „niepisaną” korzyść dla podatników można zaś uznać to, że organy podatkowe będą bardziej skłonne do wstrzymywania wykonania decyzji, jeśli będą miały świadomość, że takie wstrzymanie nie przyczyni się do przedawnienia.

Bardziej niekorzystna dla podatników jest trzecia z proponowanych przyczyn zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Termin ten będzie ulegał zawieszeniu, jeśli organ podatkowy poweźmie przypuszczenie, że istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zdarzenia lub czynności, które ujawniono w toku postępowania w rzeczywistości nie miały miejsca lub nie mogły być przedmiotem prawnie skutecznej umowy (w szczególności gdy dokumenty zostały wystawione w celu stworzenia pozoru realności lub legalności tych zdarzeń lub czynności). W razie takiego podejrzenia organ podatkowy wyda postanowienie o zawieszeniu postępowania podatkowego. Innymi słowy, dodaje się w ten sposób organom podatkowym bardzo uznaniowy instrument zawieszenia (i tak już długiego) terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Wystarczy, iż w ocenie organu podatkowego dokumenty zostały wystawione w celu stworzenia pozoru realności lub legalności zdarzeń lub czynności.