Nie każda zaliczka rodzi obowiązek podatkowy w VAT

Przeczytaj także: Faktury VAT: stawka podatku a otrzymane zaliczki

W odpowiedzi na skargę Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok WSA w Kielcach. NSA wskazał, że w sytuacji, gdy strony umowy przedwstępnej nie określiły w sposób jednoznaczny (konkretny) na rzecz jakiego podmiotu ma być dokonana w przyszłości dostawa przedmiotowej nieruchomości, a sporna wpłata dokonana została przez osoby, na rzecz których nie nastąpiła ostatecznie ta dostawa, której towarzyszyło powstanie obowiązku podatkowego, to wpłata taka nie mogła zrodzić sama z siebie obowiązku podatkowego. Jej konsekwencją nie była, bowiem dostawa towaru na rzecz podmiotu, który tej wpłaty dokonał.

W dalszej części wyroku NSA skonstatował, iż jeżeli umowa przedwstępna przewidywała możliwość wstąpienia w miejsce kupujących innego podmiotu i taka sytuacja faktycznie wystąpiła co spowodowało, że dostawa nieruchomości dokonana została faktycznie na rzecz innego podmiotu niż te, które zawierały umowę przedwstępną i zrealizowały sporną wpłatę, oznacza to, że pomiędzy podmiotami, które dokonały pierwotnych wpłat a skarżącą spółką, nie zaistniała żadna podlegająca opodatkowaniu czynność, która stanowiłaby podstawę do tej wpłaty, a tym bardziej do uznania jej za wpłatę części należności na poczet niemającej między nimi miejsca dostawy opodatkowanej VAT.

NSA w omawianym wyroku (z 25 sierpnia 2010 r., sygn. akt I FSK 1100/09) wskazał, że obowiązek podatkowy na podstawie art. 19 ust. 11 uptu powstaje jedynie wówczas, gdy zapłata dokonana przed wykonaniem dostawy lub świadczeniem usług następuje w sytuacji, gdy wszelkie okoliczności istotne dla zaistnienia zdarzenia podatkowego tzn. przyszłej dostawy lub świadczenia usług, są jednoznacznie i niezmiennie określone pod względem podmiotowym i przedmiotowym, a ponadto nie ma ona jedynie charakteru zabezpieczającego wykonanie nie do końca jeszcze sprecyzowanej czynności opodatkowanej.

W omawianej sprawie, w momencie dokonywania wpłaty, kwestią nie budzącą wątpliwości było to, że wpłata ta jest dokonywana na poczet konkretnej czynności opodatkowanej tj. dostawy przedmiotowej nieruchomości dla osób X i Y. Fakt, że czynność ta ostatecznie nie doszła do skutku (nieruchomość została bowiem w rezultacie nabyta przez inny podmiot, tj. spółkę Z), nie powinno, zdaniem autora, wyłączać powstania obowiązku podatkowego na podstawie art. 19 ust. 11 uptu. Okoliczność ta stanowiła jedynie przesłankę do potraktowania otrzymanej należności jako zaliczki do zwrotu.

W konsekwencji spółka akcyjna A powinna była w przedstawionej sytuacji opodatkować otrzymaną wpłatę w miesiącu otrzymania, a następnie zmniejszyć swój obrót i podatek należny o te same kwoty w miesiącu zwrotu (wykazując jednocześnie w tej deklaracji cały obrót i podatek należny z tytułu sprzedaży nieruchomości spółce Z).

Mimo, że zdaniem autora, wyrok NSA jest dalece wątpliwy, to jednak przypomina on fiskusowi, że nie wszystkie wpłaty otrzymywane przez podatników przed dostawą towaru czy wykonaniem usługi, skutkują bezwzględnym powstawaniem obowiązku podatkowego, na podstawie art. 19 ust. 11 uptu. Do powstania tego obowiązku dochodzi jedynie wówczas, gdy wpłaty te dokonywane są na poczet konkretnych (określonych) czynności podlegających opodatkowaniu (np. dostaw towarów czy świadczenia usług).

Dotyczy to nie tylko stosowania art. 19 ust. 11 uptu, ale również innych przepisów przewidujących możliwość powstawania obowiązku podatkowego na skutek otrzymania wpłaty np. przepisów regulujących powstawanie obowiązku podatkowego przy świadczeniu usług transportowych, budowlanych czy najmu.


Jak ustrzec się błędu, skoro przepisy ustawy o VAT są niezwykle skomplikowane, a wyjaśnienia organów skarbowych często sprzeczne? Przeczytasz o tym w poradniku „Vademecum VAT”!