Rząd kopie małe firmy, czyli jazda samochodem osobowym z podatkiem VAT

Przeczytaj także: Odwrotne obciążenie a mały podatnik i metoda kasowa w VAT

Zestawiając zatem przytoczone regulacje art. 8 ust. 5 i 6 ustawy o VAT oraz art. 7 ustawy nowelizującej można przyjąć, że prywatny użytek samochodów osobowych co do zasady nie jest opodatkowany VAT-em, skoro przy zakupie czy leasingu takich pojazdów przysługuje prawo do odliczenia jedynie części podatku naliczonego.

W czym więc problem? Skąd tak kontrowersyjny tytuł niniejszego artykułu i wstęp wskazujący na to, że jednak użytek na cele inne niż służbowe może być opodatkowany? Wnioski takie zdają się nasuwać przy dokładniejszej analizie wskazanych regulacji.

Otóż art. 8 ust. 5 i 6 ustawy o VAT oraz art. 7 ustawy nowelizującej wskazują, kiedy art. 8 ust. 2 pkt 1 (a więc traktujący za odpłatną usługę czynność, w stosunku do której odpłatność w rzeczywistości nie występuje) nie ma w ogóle zastosowania.

W związku z tym jeżeli podatnik wykorzystuje prywatnie samochód, o którym mowa w tych regulacjach, w ogóle może zapomnieć o art. 8 ust.2 pkt 1 ustawy o VAT.

Niemniej wskazane regulacje nie mówią o wszystkich samochodach osobowych, czy np. z kratką, a o tych, przy nabyciu których, mówiąc w uproszczeniu odliczono część podatku naliczonego zgodnie z obowiązującymi w danym okresie czasu przepisami.

Kupując auto używane jednakże podatek taki nie zawsze występuje. Zakup może bowiem obecnie wystąpić na fakturę VAT marża, umowę kupna sprzedaży czy też fakturę ze zwolnieniem z VAT-u (gdy sprzedaży dokona podatnik korzystający ze zwolnienia z uwagi na obroty, czy też podatnik dokona jego sprzedaży jako tzw. towaru używanego). Czy w takim przypadku wskazane wyłączenia z opodatkowania prywatnego użytku takiego pojazdu mają zastosowanie?

I tutaj niestety odpowiedź nie jest jednoznaczna. Pojazdy bowiem trzeba by podzielić na dwie grupy. Pierwszą, mówiąc w uproszczeniu są te, które kupiono (a dokładniej naprawiano tylko) po 31 marca 2014 r., drugą nabyte wcześniej. Skąd ten podział?

Otóż przytoczony wyżej art. 8 ust. 5 pkt 2 ustawy o VAT mówi, że odpłatną usługą nie jest prywatny użytek samochodu, jeżeli podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia 50% podatku naliczonego, zgodnie z art. 86a ust. 1 ustawy (obowiązującym od 1 kwietnia 2014 r.) z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia części składowych do tych pojazdów, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów podatnikowi nie przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

A co w przypadku samochodów nabytych wcześniej? Odpowiednika art. 8 ust. 5 pkt 2 ustawy o VAT nie ma w art. 7 ustawy nowelizującej (warto przy tym pamiętać, że przed kwietniem 2014 r. w zakresie odliczania VAT od części zamiennych/składowych w zasadzie nie było żadnych ograniczeń, stąd zasadnym wydaje się być brak takiej regulacji).

Załóżmy dla przykładu, że Pan Piotr nabył na podstawie umowy kupna sprzedaży w 2012 r. samochód osobowy od osoby prywatnej, w związku z czym VAT od tej transakcji nie wystąpił. Samochód ten został uznany za środek trwały firmy, zaś Pan Piotr obecnie wykorzystuje go zarówno na cele firmowe jak i prywatne. Samochód ten zamierza w taki sposób użytkować jeszcze przez dłuższy okres czasu, jako że nie stać go na zmianę pojazdu na inny tudzież utrzymanie dwóch samochodów (z czego jeden służyłby wyłącznie firmie, a drugi celom prywatnym).

Z uwagi na to, że przy zakupie nie odliczono w ograniczonej części podatku naliczonego zgodnie z regulacjami obowiązującymi w roku 2012 (a więc 60% podatku wynikającego m.in. z faktury, nie więcej niż 6 tys. zł), jako że podatku tego nie było, użytek prywatny takiego samochodu nie mieści się w dyspozycji art. 7 ustawy nowelizującej.

Nie mieści się także w dyspozycji obecnie obowiązującego art. 8 ust. 5 pkt 1 ustawy. Może za to mieścić się w dyspozycji obecnie obowiązującego art. 8 ust. 5 pkt 2 ustawy, w związku z czym prywatny użytek wskazanego samochodu mógłby być wyłączony spod konieczności naliczenia VAT-u. Nie w każdym jednak przypadku. Dlaczego?

Załóżmy zatem, że w 2013 r. we wskazanym samochodzie zużyło się sprzęgło, w związku z czym Pan Piotr wymienił je na nowe. Od zakupu tej części odliczył podatek naliczony. W jakiej wysokości? – pełnej, wynikającej z faktury zakupu, jako że w roku 2013 nie było w tym zakresie ograniczeń.

Przy odliczeniu VAT-u od zakupu tego sprzęgła nie zastosowano zatem ograniczenia wynikającego z art. 86a ust. 1 ustawy o VAT (nie było bowiem takiej możliwości – wtedy ten przepis nie istniał).

W efekcie prawidłowym zatem wydaje się być stanowisko, że zastosowanie wyłączenia wynikającego z art. 8 ust. 5 pkt 2 ustawy o VAT nie jest tutaj możliwe. Co innego, gdyby owo sprzęgło zostało wymienione po dacie 1 kwietnia 2014 r. (i przy założeniu że wcześniej żadne części składowe samochodu nie były wymieniane). Wtedy użytek prywatny takiego pojazdu byłby objęty omawianym wyłączeniem spod opodatkowania.

Ponieważ jednak w naszym przypadku wyłączenia znajdujące się w art. 8 ust. 5 czy 6 ustawy o VAT jak też w art. 7 ustawy nowelizującej nie mają zastosowania, należy zbadać, czy spełnione są przesłanki określone w art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT w zakresie potraktowania jako odpłatnej usługi prywatnego użycia samochodu.

I tak w regulacji tej ustawodawca mówi, że użycie towarów stanowiących część przedsiębiorstwa podatnika do celów innych niż działalność gospodarcza, w tym m.in. do celów osobistych podatnika, jest traktowane jak odpłatne świadczenie usług, jeżeli przysługiwało mu w całości lub części prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składkowych.

W naszym przypadku wprawdzie od zakupu samochodu podatnikowi nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego, jednakże prawo to mu przysługiwało od zakupu części składowej w postaci sprzęgła.

Tym samym istnieją przesłanki, aby (zgodnie z wykładnią językową) prywatny użytek niektórych samochodów osobowych był traktowany jako odpłatne świadczenie usług, a co za tym idzie – opodatkowany VAT-em. Miejmy jednak nadzieję, że organy podatkowe, a jeżeli nie one, to chociaż sądy administracyjne, sięgną w tym zakresie do celu, jaki przyświecał ustawodawcy podczas konstruowania omawianych regulacji i uznają, że prywatny użytek opisanych wyżej pojazdów jest poza zainteresowaniem art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT.

Krzysztof Skrzypek
doradca podatkowy, nr wpisu 12444