Forma opodatkowania działalności gospodarczej w 2017 r.

Przeczytaj także: Otwarcie firmy i zmiana liniowej formy opodatkowania

Przepisy traktujące o sposobie opodatkowania podatkiem dochodowym przychodów z firmy mieszczą się w dwóch ustawach (mowa tutaj oczywiście o opodatkowaniu osób fizycznych): ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Do wyboru mamy formy uproszczone - zryczałtowane oraz rozliczenie na zasadach ogólnych (gdzie podatek jest płacony od dochodu). Form rozliczania podatków są w sumie cztery, z czego dwie z nich są zarezerwowane dla stosunkowo wąskiego grona przedsiębiorców.

Karta podatkowa 2017 - mało dokumentów oraz stały podatek

Jest to najprostsza forma opodatkowania dostępna w polskim systemie podatkowym. Obowiązki dokumentacyjne przedsiębiorcy przy opodatkowaniu kartą podatkową zostały ograniczone do minimum. Nie musi on prowadzić żadnych ewidencji, składać zeznań podatkowych, a nawet ustalać wartości podatku należnego fiskusowi.

Podatek za przedsiębiorca liczy urząd skarbowy w oparciu o dane szacunkowe. Sam zainteresowany wskazuje (na odpowiednim formularzu) fiskusowi zakres prowadzonej działalności gospodarczej, miejscowość, w której zamierza działać oraz informacje o zatrudnieniu pracowników (w tym także pomocy członków rodziny). Istotny jest także wiek przedsiębiorcy oraz to, czy poza własnym biznesem jeszcze gdzieś pracuje (a także kilka innych czynników, nad którymi nie będziemy się tutaj rozwodzić). Na podstawie takich informacji naczelnik właściwego urzędu skarbowego wydaje decyzję o wysokości miesięcznego podatku. Ten przedsiębiorca musi już tylko płacić.

Gdzie opłacalna jest karta podatkowa? Tam gdzie występują relatywnie wysokie dochody. Wartość podatku jest bowiem od nich niezależna. Trzeba jednak pamiętać, że podatek płacimy nawet wówczas, gdy dochód nie wystąpi - co jest wadą takiego rozwiązania.


Ta forma opodatkowania niestety jest skierowana jedynie do niewielkich rzemieślników. Wskazano tutaj wprost w przepisach, jaki rodzaj działalności gospodarczej może korzystać z opodatkowania kartą, przy czym część wymienionych zawodów obecnie zanika (zdun, szewc czy chociażby rękodzielnicy). Występują tutaj także ograniczenia w zakresie zatrudnienia (które możliwe jest tylko na podstawie umowy o pracę). Nadto usługi mogą być świadczone jedynie w Polsce oraz z reguły nie można korzystać z pomocy firm zewnętrznych, za wyjątkiem tzw. usług specjalistycznych.

Karta podatkowa pozbawia też prawa do rozliczenia się wspólnie z małżonkiem czy jako osoba samotnie wychowująca dziecko.
Podatek w formie karty podatkowej jest płaty do 7-go dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni, zaś za grudzień do 28 grudnia danego roku podatkowego (terminy inne aniżeli w przypadku innych form opodatkowania). Warto dodać, że kartowicz nie składa zeznania rocznego, a jedynie informację (na formularzu PIT-16A) o zapłaconych i odliczonych od karty podatkowej składkach na ubezpieczenie zdrowotne. Samego zgłoszenia o zamiarze opodatkowania kartą podatkową dokonuje się natomiast na formularzu PIT-16.

Podatek od przychodu czyli ryczałt ewidencjonowany

Ryczałt ewidencjonowany jest drugą dopuszczalną formą opodatkowania. Tutaj podstawią naliczenia podatku jest wartość uzyskanego przychodu z firmy (a nie wirtualna kwota określana przez organy podatkowe). Wartość takiego przychodu określa się tak samo, jak w przypadku podatku płaconego od dochodu (z firmy oczywiście) - ustawa o ryczałcie odnosi nas w tym zakresie do ustawy o podatku dochodowym.

Ryczałtowcy muszą prowadzić odpowiednią ewidencję, na podstawie której da się ustalić wysokość przychodu, który jest w końcu podstawą obliczenia podatku. Właśnie dlatego są oni obowiązani prowadzić odrębnie za każdy rok ewidencję przychodów (występują tutaj nieliczne wyjątki). Konieczne jest także zaprowadzenie wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, ewidencji wyposażenia czy indywidualnych karty przychodów pracowników (jeżeli ci są zatrudniani). W odróżnieniu od karty podatkowej stan zatrudnienia nie ma wpływu na wysokość podatku. Kolejnym obowiązkiem nałożonym na ryczałtowców jest gromadzenie dowodów zakupu towarów (szeroko rozumianych).

Ryczałtowcy, jako że płacą podatek od przychodu, nie mają obowiązku ewidencjonowania, ani też gromadzenia dowodów dokumentujących koszty (poza wyżej wskazanymi wyjątkami odnoszącymi się do towarów). Sam podatek liczy się w stosunkowo prosty sposób: przychód – przysługujące odliczenia = podstawa opodatkowania x stawka podatku. Odliczeniami tymi są przede wszystkim płacone składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe przedsiębiorcy oraz osób z nim współpracujących. Wartość podatku przekazywanego do urzędu skarbowego jest przy tym pomniejszana o przysługujące do odliczenia zapłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne. Jeżeli w wyniku takich obliczeń wyjdzie wartość równa bądź mniejsza od zera, do urzędu nic płacić nie trzeba.

Stawki ryczałtu
Ponieważ w rachunku podatkowym ryczałtowiec nie uwzględnia kosztów uzyskania przychodu, aby ta forma opodatkowania była atrakcyjna dla przedsiębiorcy, stawki samego podatku muszą być odpowiednio niższe od tych, które stosuje się przy płaceniu podatku od dochodu. I tak jest w rzeczywistości. Z reguły stawki te wynoszą 3%, 5,5%, 8,5%, 17% i 20% w zależności od tego, z jakiego tytułu konkretnie przychód został osiągnięty (dodatkowo rolnicy mogą korzystać ze stawki 2%).

Mówiąc w pewnym uproszczeniu, im wyższe mogłyby być potencjalne koszty uzyskania przychodu, tym niższa stawka ryczałtu do takiego przychodu ma zastosowanie. I tak najniższą stawkę płacą m.in. przedsiębiorcy trudniący się handlem czy wykonujący usługi gastronomiczne, stawka 5,5% została zarezerwowana przede wszystkim dla usług budowlanych i transportu drogowego samochodami o ładowności powyżej 2 ton czy działalności wytwórczej. Kolejna stawka w wysokości 8,5% dotyczy świadczenia większości usług (stosuje się tutaj zasadę, że usługi niewymienione nigdzie indziej objęte są tą stawką ryczałtu), a stawka 17% obejmuje m.in. usługi pośrednictwa czy przetwarzania danych. Najwyższa, 20% stawka ryczałtu została zarezerwowana dla wolnych zawodów (co przy 19% stawce podatku liniowego, przy której dodatkowo uwzględnia się koszty uzyskania przychodów powoduje, że ryczałt 20% jest w zasadzie nieopłacalny). Stawki podatku w większości przypadków są zatem stosunkowo niskie w porównaniu do tych, które występują w podatku płaconym od dochodu.

Ryczałt ewidencjonowany także jest zarezerwowany dla drobnych przedsiębiorców (chociaż w szerszym zakresie aniżeli karta podatkowa). Nie mogą z jego dobrodziejstw skorzystać ci, którzy wykonują usługi wymienione w załączniku nr 2 do ustawy o ryczałcie ewidencjonowanym. Dodatkowo w art. 8 ustawy o ryczałcie ewidencjonowanym znalazły się kolejne wyłączenia. I tak podatnik trudniący się przykładowo handlem częściami do pojazdów mechanicznych, prowadzący aptekę, świadczący usługi finansowe, reklamowe czy doradcze, z ryczałtu skorzystać nie może.

Każdego (przedsiębiorcę) obowiązuje też limit przychodów. Do tej pory limit ten wynosił 150 000 euro. Obecnie został podniesiony do 250 000 euro. Jeżeli przychód limit ten przekroczył w ubiegłym roku, na rok bieżący opodatkowanie ryczałtem nie jest możliwe. Nadto z ryczałtu ewidencjonowanego nie mogą skorzystać także przedsiębiorcy, którzy świadczą usługi dla swoich obecnych lub byłych pracodawców w tym samym zakresie, jak w ramach stosunku pracy (w bieżącym tudzież poprzednim roku podatkowym).

Przedsiębiorcy także dokonują rocznego rozliczenia podatku (na formularzu PIT-28). Rozliczenia trzeba dokonać do końca stycznia roku podatkowego następującego po tym, którego ono dotyczy.

Ryczałtowy pozbawieni są możliwości rozliczenia się wspólnie z małżonkiem bądź w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci (za wyjątkiem opłacania tego podatku od przychodów z najmu poza firmą). Mają za to prawo do większości ulg podatkowych (za wyjątkiem prorodzinnej).

Podatek od dochodu: skala podatkowa i podatek liniowy

Skala podatkowa i podatek liniowy to dwie odrębne formy opodatkowania. Niemniej różni je jedynie ostateczna forma ustalenia wartości podatku. Dlatego zostaną one omówione łącznie.


Podstawą opodatkowania jest tutaj uzyskany z działalności gospodarczej dochód pomniejszony o przysługujące odliczenia. Dochodem jest natomiast przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Przedsiębiorca w związku z tym płaci podatek od faktycznie zarobionych pieniędzy (przynajmniej w teorii).

Powyższe wymaga prowadzenia odpowiednich urządzeń księgowych. Tymi są: podatkowa księga przychodów i rozchodów (którą prowadzą mniejsze firmy) i księgi rachunkowe (przewidziane dla tych, których przychody w poprzednim roku przekraczają 2 000 000 euro - zmiana od 2017 r.).

Nadto przedsiębiorcy korzystający z tych form opodatkowania muszą prowadzić ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (niezbędną do naliczania odpisów amortyzacyjnych), ewidencję wyposażenia, a także karty przychodów pracowników.

Wszystko to powoduje, że przedsiębiorcy korzystający z tych form opodatkowania muszą posiadać bardzo szeroką wiedzę w zakresie rozliczania podatków. Niestety ta nie kończy się na znajomości samych przepisów. Bardzo wiele kwestii jest bowiem wyjaśniana dopiero w wyrokach sądowych czy interpretacjach podatkowych.

Kto może skorzystać z opodatkowania?
Z opodatkowania skalą podatkową skorzystać może każdy przedsiębiorca. Jest to podstawowa forma opodatkowania - inne są fakultatywne. Nie ma tutaj znaczenia wartość przychodu czy uzyskanego dochodu, liczba zatrudnionych osób bądź korzystanie z usług podwykonawców, jak też profil działalności gospodarczej. Niemalże identycznie jest w przypadku opodatkowania podatkiem liniowym, z pewnym małym wyjątkiem.

Przedsiębiorcy opodatkowani skalą podatkową bądź podatkiem liniowym muszą w trakcie roku ustalać tzw. Zaliczki na podatek dochodowy oraz wpłacać je na konto urzędu skarbowego za okresy kwartalne bądź miesięczne. Podstawą opodatkowania jest dochód (ustalany na podstawie prowadzonych urządzeń księgowych) pomniejszony o przysługujące odliczenia (np. zapłacone i odliczane składki na ubezpieczenie społeczne czy stratę z lat ubiegłych).

Ile podatku trzeba odprowadzić do urzędu skarbowego? W przypadku podatku liniowego 19% od wyliczonej podstawy opodatkowania, pomniejszając go o podlegające odliczeniu składki na ubezpieczenie zdrowotne. W przypadku skali podatkowej sytuacja jest bardziej skomplikowana. Tutaj bowiem gdy podstawa opodatkowania nie przekracza kwoty 85 528 zł, stosowana jest 18% stawka podatku, zaś nadwyżka ponad tę kwotę opodatkowana jest stawką 32% (przy czym przy ustalaniu zaliczki na podatek dochodowy wg skali podatkowej uwzględnia się dodatkowo kwotę wolną od podatku).

Warto dodać, że skala podatkowa w takiej postaci obowiązuje od wielu lat. Od 2017 r. zmianie uległa jedynie kwota wolna od podatku, która w dodatku jest zmienna w zależności od wartości uzyskiwanych dochodów. Z wprowadzonych regulacji zdaje się jednak wynikać, że na etapie ustalania zaliczek na podatek podatnik powinien postępować tak samo, jak w latach wcześniejszych.

Obliczoną zaliczkę na podatek wpłaca się na konto urzędu skarbowego w terminie do 20-tego dnia miesiąca następującego po okresie rozliczeniowym (miesiąc lub kwartał), którego zaliczka dotyczy. Warto przy tym pamiętać, że firmy istniejące od kilku lat mogą skorzystać z tzw. zaliczek uproszczonych.


Różnice pomiędzy skalą podatkową a podatkiem liniowym
Różne stawki podatku to pierwsze, co odróżnia skalę podatkową od podatku liniowego. Kolejną różnicą są przysługujące ulgi i odliczenia.

Liniowcy zostali pozbawieni niemalże wszystkich preferencji podatkowych (co ma im rekompensować stała stawka podatku, niezależna od wartości uzyskanego dochodu). Odliczyć mogą jedynie straty z lat ubiegłych, zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne (pierwsze pomniejszają wartość podstawy opodatkowania, drugie samego podatku czy też zaliczki na podatek) oraz (w zeznaniu rocznym) wpłaty na IKZE.

Przedsiębiorcy opodatkowali skalą natomiast są uprawnieni do wszelkich ulg i odliczeń przewidzianych w przepisach podatkowych (w tym części z nich na zasadach praw nabytych). Mogą oni w związku z tym skorzystać zarówno z ulg zmniejszających podstawę opodatkowania (w postaci chociażby strat z lat ubiegłych, ulgi rehabilitacyjnej, na Internet, czy w ramach praw nabytych ulgi odsetkowej, remontowej itp.) jak i sam podatek (ulga na dzieci).

Liniowcy zostali też pozbawieni możliwości rozliczenia się wspólnie z małżonkiem bądź jako osoby samotne, do czego prawo mają ci, którzy wybrali opodatkowanie skalą podatkową.

Konieczne zeznanie podatkowe
Po zakończeniu roku podatkowego liniowcy, czy opodatkowani skalą podatkową są obowiązani złożyć w urzędzie skarbowym rozliczenie podatkowe i to bez względu na to czy i w jakiej wysokości uzyskali przychód, dochód, czy też ponieśli stratę podatkową. Dla skali podatkowej został przewidziany formularza PIT-36, zaś dla podatku liniowego PIT-36L. W jednym i drugim przypadku do formularza podstawowego trzeba dołączyć wymagane załączniki. Czas na rozliczenie jest do końca kwietnia następnego roku podatkowego.