Zniszczenie towaru także jest kosztem podatkowym

Przeczytaj także: Wydanie towarów nierotujących i gratisowych w podatkowych kosztach spółki

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca, spółka z o.o., prowadzi księgi rachunkowe i jest czynnym podatnikiem VAT, zarejestrowanym także na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych i działa w branży mięsnej (przetwarzanie i konserwowanie mięsa z drobiu). Spółka sprzedaje swoje wyroby w kraju i za granicą.

Niekiedy, pomimo zachowania należytej staranności, po otrzymaniu towaru przez nabywcę i przeprowadzeniu przez niego kontroli i badań okazuje się, że dostarczony towar nie nadaje się do spożycia przez ludzi i musi zostać zutylizowany. W takich przypadkach wnioskodawca jest obarczony zorganizowaniem i pokryciem transportu oraz utylizacji. Spółka zadała pytanie, czy wydatki takie stanowią dla niej koszty podatkowe? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1888, dalej „updop”), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ww. ustawy.

Powyższe oznacza, że podatnik ma prawo do odliczenia dla celów podatkowych wszelkich wydatków, pod warunkiem, że nie zostały one wymienione w art. 16 ust. 1 ww. ustawy oraz że wykaże ich związek z prowadzoną działalnością, a ich poczynienie ma lub może mieć wpływ na możliwość powstania przychodu (w tym zachowania lub zabezpieczenia). Przepis ten konstytuuje więc zasadę, stosownie do której pomiędzy kosztem podatkowym oraz przychodami podatnika musi wystąpić związek przyczynowo-skutkowy.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. pololia - Fotolia.com

Utylizacja wadliwych towarów

W przypadku dostarczenia klientowi wadliwego towaru, często trzeba nie tylko pokryć koszty jego zwrotu, ale też utylizacji, gdy nie można go już wykorzystać. Jeżeli tylko sprzedawca dokonał należytej staranności przy jego produkcji jak i transporcie, wydatki związane z takim zwrotem oraz utylizacją zaliczy do podatkowych kosztów uzyskania przychodu.

Kosztem uzyskania przychodów będzie zatem taki koszt, który spełnia łącznie następujące warunki:
• został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika,
• jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,
• pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,
• poniesiony został w celu uzyskania przychodów, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów,
• został właściwie udokumentowany,
• nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ww. ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Należy przy tym zauważyć, że definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach, należy zaś zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

W oparciu o kryterium stopnia tego powiązania, ustawodawca wyróżnia koszty podatkowe bezpośrednio związane z przychodami, których poniesienie przekłada się wprost na uzyskanie konkretnych przychodów (możliwe jest ustalenie, w jakim okresie i w jakiej wysokości powstał związany z nimi przychód) oraz inne niż bezpośrednio związane z przychodami, których nie można w taki sposób przypisać do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako prowadzące do ich osiągnięcia (tzw. koszty pośrednie).

Z przepisu art. 15 ust. 1 ww. ustawy wynika zatem, że aby wydatki poczynione przez podatnika można było uznać za koszt uzyskania przychodu, muszą być poniesione w sposób celowy. Podatnik więc podejmując decyzję o dokonaniu wydatku, musi być przeświadczony o racjonalności, z punktu widzenia prowadzonej przez niego działalności, wydatkowania środków finansowych. Podatnik oceniając związek wydatku z prowadzoną działalnością gospodarczą winien zakładać, że dany koszt może obiektywnie przyczynić się do osiągnięcia przychodu. Ponadto, należy mieć na względzie, że podatnik uznając wydatek za koszt uzyskania przychodu odnosi ewidentne korzyści, albowiem o ten koszt zmniejsza podstawę opodatkowania. Na nim więc spoczywa ciężar udowodnienia, że określony wydatek jest kosztem uzyskania przychodu.

Należy zaznaczyć, że działalność gospodarcza podlega określonym regułom ekonomicznym i musi opierać się o zasadę racjonalności działań w dążeniu do realizacji postawionego celu. Zauważyć należy, że podatnik nie może kwalifikować do kosztów uzyskania przychodów wydatków, będących następstwem jego niewłaściwego lub nieracjonalnego działania. Ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej ponosi podatnik i nie ma możliwości przenoszenia tego ryzyka na budżet państwa. Wyjątkiem mogą być jedynie nieprzewidywalne sytuacje, których uniknięcie było niemożliwe, pomimo podjęcia przez podatnika wszelkich koniecznych działań w celu ich zapobieżenia.

Jak już wskazano, aby wydatek mógł stanowić koszt podatkowy nie może być ujęty w negatywnym katalogu kosztów zawartym w art. 16 ust. 1 updop. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ww. ustawy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Istotą tego przepisu jest niezaliczanie do kosztów uzyskania przychodów kar umownych, związanych generalnie z wadami towarów lub usług bądź zwłoką w usuwaniu tych wad. Wskazane wyżej kary umowne i odszkodowania wiążą się z nienależytym wykonaniem zobowiązań.

Uregulowania dotyczące kar umownych i odszkodowań zawarte są w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 459). Art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi, że można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Z kolei art. 471. K.c. stanowi, że dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.(...)

Oceniając sytuację przedstawioną we wniosku pod kątem zaliczenia poniesionych wydatków do katalogu wyłączeń zawartych w art. 16 ust. 1 updop, stwierdzić należy, że poniesione przez Spółkę wydatki na transport i utylizację towaru nie podlegają ograniczeniom wymienionym w tym katalogu. Zauważyć bowiem należy, że wskazane we wniosku wydatki z tytułu zwrotu odbiorcy kosztów transportu wadliwego towaru oraz kosztów jego utylizacji nie stanowią wydatków z tytułu kar umownych, czy też odszkodowań. Potwierdza to również sam Wnioskodawca, we własnym stanowisku w sprawie.

Niemniej wskazać należy, że fakt, że ww. wydatki nie zostały wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie przesądza jeszcze o tym, że poniesiony wydatek staje się automatycznie kosztem uzyskania przychodów.

W związku z powyższym konieczne jest dokonanie oceny, czy zapłacone przez Wnioskodawcę koszty transportu i utylizacji spełniają przesłanki wymienione w art. 15 ust. 1 updop w tym zwłaszcza, czy Wnioskodawca dostarczając towary, które okazały się wadliwe, dołożył należytej staranności, a w szczególności nie przyczynił się do powstania lub powiększenia szkody. Zatem należy zbadać, czy w świetle wszystkich występujących w sprawie okoliczności, Wnioskodawca zachował należytą staranność i czy zapłata kwoty, którą został obciążony, była następstwem zdarzeń niezależnych i niezawinionych przez Spółkę. W tym też zakresie ze złożonego wniosku wynika, że Wnioskodawca w prowadzonej działalności związanej z przetwarzaniem i konserwowaniem mięsa z drobiu, przejawia należytą dbałość i staranność m.in. poprzez przeprowadzanie badań laboratoryjnych z wymaganą przez prawo częstotliwością, poprzez kontrolę przeprowadzaną przez pracowników działu jakości, czy też przez wykorzystanie specjalistycznych urządzeń (np. detektorów metali) itp. We wniosku wskazano przy tym, że pomimo dochowania należytej staranności i wykorzystania ww. środków, dochodzi do sytuacji, że dostarczony towar okazuje się wadliwy, co jednoznacznie wskazuje, że na zaistnienie ww. sytuacji Wnioskodawca nie ma wpływu.

Zauważyć także należy, że art. 556 Kodeksu cywilnego wskazuje na to, ze sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę fizyczną lub prawną (rękojmia). Dodatkowo, nadmienić należy, że zgodnie z obowiązującym prawem, ryzyko poniesienia kosztów w związku z rękojmią za wady fizyczne rzeczy sprzedanych ponoszą sprzedawcy. Ponoszenie tych kosztów jest więc warunkiem oraz konsekwencją dokonywania sprzedaży na rynku, standardowym ryzykiem biznesowym, w związku z czym warunkuje niejako możliwość osiągania przychodów z działalności.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że wskazane we wniosku wydatki z tytułu zwrotu odbiorcy kosztów transportu wadliwego towaru oraz kosztów jego utylizacji, jako spełniające definicję kosztów wynikającą z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, a jednocześnie nie ujęte w katalogu wyłączeń wynikającym z art. 16 ust. 1 tej ustawy, mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, pod warunkiem należytego ich udokumentowania.

Należy zauważyć, że posiadane przez Wnioskodawcę dowody (dokumenty) nie mogą ograniczać się do posiadania jedynie faktur potwierdzających wysokość poniesionych wydatków, związanych z transportem i utylizacją wadliwego towaru, ale winny także obejmować inne dokumenty potwierdzające zaistnienie powołanych we wniosku okoliczności (jak np. protokoły opisujące zdarzenie podpisane przez osoby uprawnione; protokół potwierdzający utylizację wadliwego towaru itp.). Wnioskodawca nadmienił, że umowy dotyczące kosztów transportu i utylizacji związane z dostarczeniem do odbiorcy towaru z wadą nie zawsze mają formę pisemną, zatem istotne jest, aby w przypadku zaistnienia takiego zdarzenia, dokładnie wskazać i opisać okoliczności ustalenia tego faktu pomiędzy stronami, że to właśnie na Wnioskodawcy ciążą wszelkie koszty z tym związane i że nie wyniknęły one wskutek jego zaniedbań i braku staranności. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów