Sprzedaż odziedziczonego mieszkania bez podatku dochodowego

Przeczytaj także: Podatek dochodowy: jak ustalić przychód podatkowy po podziale majątku wspólnego?

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W październiku 2019 r. zmarł ojciec wnioskodawczyni, który był jedynym właścicielem mieszkania w budynku mieszkalnym. Nieruchomość tę ojciec wraz ze swoją żoną nabyli w październiku 1967 r. Żona ojca zmarła w 2012 r., a spadek po niej w całości nabył jej mąż, czyli ojciec wnioskodawczyni aktem dziedziczenia sporządzonym w 2016 roku przez notariusza.

Dnia 13 kwietnia 2017 r. została zawarta umowa ustanowienia odrębnej własności lokali w powyższym budynku, zniesienia współwłasności oraz ustalenia sposobu korzystania z nieruchomości, na podstawie której ustanowiono odrębne własności poszczególnych lokali, znosząc współwłasność. Zawarcie tej umowy nie zwiększyło majątku, który posiadał ojciec przed jej zawarciem.

Spadek po zmarłym w 2019 r. nabyły wnioskodawczyni oraz jej siostra – każda po ½ części, co zostało potwierdzenie notarialnym aktem https://www.podatki.egospodarka.pl/163920,Sprzedaz-mieszkania-po-smierci-meza-w-podatku-dochodowym,1,70,1.html poświadczenia dziedziczenia>.

Mieszkanie to siostry sprzedały w czerwcu 2020 r.

Zainteresowana zadała pytanie, czy od sprzedaży mieszkania musi zapłacić podatek dochodowy? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2020 r., poz. 1426, z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ww. ustawy źródłem przychodów jest odpłatne zbycie:
a. nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
b. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
c. prawa wieczystego użytkowania gruntów,
‒ jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a)-c) przed upływem 5 lat licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. ArVis - Fotolia.com

Nie zawsze zapłacisz podatek od sprzedaży mieszkania

W przypadku nieruchomości nabytych w spadku, pięcioletni okres, po upływie którego nie trzeba płacić podatku od ich sprzedaży, liczy się od daty nabycia takiej nieruchomości przez spadkodawcę. Bardzo ważne jest zatem ustalenie tego momentu, a nie data jego śmieci, z którą to spadkobiercy nabywają spadek.

Powyższy przepis formułuje generalną zasadę, że sprzedaż nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości oraz praw określonych w tym przepisie przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, rodzi obowiązek podatkowy w postaci zapłaty podatku dochodowego. Wobec tego, jeżeli odpłatne zbycie nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości oraz ww. praw nastąpi po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie – nie jest źródłem przychodu w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a tym samym kwota uzyskana ze sprzedaży nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości oraz ww. praw w ogóle nie podlega opodatkowaniu.

Zatem, w przypadku sprzedaży nieruchomości, jej części lub udziału w nieruchomości decydujące znaczenie w kwestii opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych uzyskanego z tego tytułu przychodu ma moment i sposób jej nabycia. (…)

Zgodnie z art. 924 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r., poz. 1145, z późn. zm.), spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, natomiast spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku (art. 925 Kodeksu cywilnego). Oznacza to, że z chwilą śmierci należące do spadkodawcy prawa i obowiązki stają się spadkiem, który podlega przepisom prawa spadkowego, a data śmierci (chwila śmierci) spadkodawcy ustala, kto staje się spadkobiercą oraz co wchodzi w skład masy spadkowej. Stosownie do art. 926 § 1 Kodeksu cywilnego, powołanie do spadku, czyli przekazanie w spadku majątku, wynika z ustawy albo z testamentu, jednakże dniem nabycia spadku przez spadkobiercę jest data śmierci spadkodawcy. Z kolei postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia potwierdzają jedynie prawo spadkobiercy do tego spadku od momentu jego otwarcia.

W tym miejscu jednakże należy wskazać, że w dniu 1 stycznia 2019 r., w związku z opublikowaniem ustawy z dnia 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 2159) – w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, wprowadzono art. 10 ust. 5, zgodnie z którym w przypadku odpłatnego zbycia, nabytych w drodze spadku, nieruchomości lub praw majątkowych, określonych w ust. 1 pkt 8 lit. a)-c), okres, o którym mowa w tym przepisie, liczy się od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie tej nieruchomości lub nabycie prawa majątkowego przez spadkodawcę. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje pojęcia „nabycie w drodze spadku”.

Należy zauważyć, że w orzecznictwie sądów administracyjnych pod pojęciem „nabycie w drodze spadku”, użytym w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, należy rozumieć nabycie w drodze dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego (np. wyroki NSA z dnia 15 grudnia 2010 r. sygn. akt II FSK 1437/09, z dnia 28 listopada 2013 r. sygn. akt II FSK 2983/11, z dnia 25 stycznia 2013 r. sygn. akt II FSK 1120/11, z dnia 6 czerwca 2013 r. sygn. akt II FSK 1966/11, z dnia 19 czerwca 2015 r. sygn. akt II FSK 625/13, z dnia 29 listopada 2015 r. sygn. akt II FSK 3281/15).

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że pojęcie „nabycia w drodze spadku” użyte w art. 10 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych obejmuje zarówno nabycie nieruchomości w drodze dziedziczenia ustawowego i testamentowego, jak i nabycie nieruchomości w wyniku zwolnienia się z obowiązku wypłaty zachowku przez przeniesienie własności nieruchomości na rzecz osoby pominiętej w testamencie oraz nabycie nieruchomości na podstawie rozporządzenia testamentowego w drodze zapisu zwykłego i windykacyjnego.

Dodatkowo należy zauważyć, że we wszystkich wymienionych wyżej przypadkach nieruchomości będące przedmiotem nabycia muszą stanowić część masy spadkowej.

Stosownie do art. 16 ww. ustawy zmieniającej, przepisy art. 10 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą, stosuje się do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2019 r.

Wobec powyższego od dnia 1 stycznia 2019 r. pięcioletni okres, po upływie którego nie powstanie obowiązek uiszczenia podatku dochodowego z tytułu sprzedaży nieruchomości nabytych w drodze spadku liczony jest od końca roku, w którym spadkodawca ją nabył lub wybudował, a nie tak jak w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2018 r. - od końca roku, w którym został otwarty spadek (w którym zmarł spadkodawca). Zmiana obejmuje zatem wszystkich, którzy dokonają zbycia nieruchomości po dniu 31 grudnia 2018 r. bez względu na datę odziedziczenia nieruchomości.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że skoro nabycie przez Wnioskodawczynię udziałów w nieruchomości jest nabyciem tych udziałów w nieruchomości w drodze spadku (po ojcu) i ich zbycie nastąpiło w 2020 roku, w związku z tym do określenia skutków podatkowych z tytułu sprzedaży tych udziałów w nieruchomości zastosowanie znajdzie art. 10 ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wobec tego, w przypadku odpłatnego zbycia przez Wnioskodawczynię nabytych w spadku udziałów w nieruchomości położonej w (…) przy ulicy (…) istotne znaczenie ma ustalenie daty (lub dat) nabycia tej nieruchomości przez spadkodawcę, czyli ojca Wnioskodawczyni. Aby zatem ustalić, czy w przedmiotowej sprawie sprzedaż przez Wnioskodawczynię udziałów w nieruchomości podlegało będzie opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, istotne jest ustalenie, czy odpłatne zbycie udziałów w nieruchomości nastąpiło po upływie 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie przez spadkodawcę tych udziałów.

Mając na uwadze powyższe należy ustalić moment nabycia praw do przedmiotowej nieruchomości przez spadkodawcę – ojca Wnioskodawczyni.

Zważywszy na fakt, że ww. nieruchomość ww. nieruchomość spadkodawca (ojciec Wnioskodawczyni) z żoną nabyli w drodze kupna w ramach ustawowej wspólności majątkowej w dniu 30 października 1967 roku, a następnie w dniu (…) lutego 2012 roku zmarła F., a spadek po niej w drodze dziedziczenia testamentowego nabył w całości C. – należy odnieść się do przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r., poz. 1359). Zgodnie z art. 31 § 1 ww. ustawy, z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Wspólność ustawowa obejmuje wszelkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Z ww. przepisu wynika, że wspólność małżeńska została ukształtowana jako wspólność łączna. Charakteryzuje się ona tym, że w czasie jej trwania małżonkowie nie mają określonych udziałów w majątku wspólnym, nie mogą więc rozporządzać udziałami, a także nie mogą żądać podziału majątku objętego wspólnością ustawową. Zważywszy na tak ukształtowaną sytuację prawną małżonków objętych wspólnością ustawową, definitywne nabycie nieruchomości (prawa majątkowego) w czasie jej trwania oznacza nabycie przez każdego z małżonków tej nieruchomości (tego prawa) w całości, a nie w określonym ułamkowo udziale.

Zaprezentowane stanowisko znajduje odzwierciedlenie w podjętej przez NSA uchwale w składzie siedmiu sędziów z dnia 15 maja 2017 r., sygn. akt II FPS 2/17, w której Sąd stwierdził, że: Dla celów opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r., Nr 14, poz. 176, ze zm.) nabytych przez współmałżonka w wyniku dziedziczenia, datą ich nabycia lub wybudowania w rozumieniu tego przepisu jest dzień nabycia (wybudowania) tych nieruchomości i praw majątkowych do majątku wspólnego małżonków.

Zatem, nie jest możliwe nabycie nieruchomości w określonym udziale przez małżonków pozostających we wspólności majątkowej małżeńskiej i działających jednocześnie, co wynika z istoty wspólności małżeńskiej. Wspólność małżeńska (łączna) to wspólność bezudziałowa, a w czasie jej trwania małżonkowie nie mogą rozporządzać swoimi prawami do majątku wspólnego jako całości. Nie mogą także rozporządzać udziałem w jakimkolwiek przedmiocie należącym do tego majątku.

Mając na uwadze wyżej przywołane przepisy prawa, przedstawiony stan faktyczny oraz Uchwałę NSA należy stwierdzić, że za datę nabycia przez ojca Wnioskodawczyni udziałów otrzymanych w drodze spadkobrania po żonie F. należy uznać datę 30 października 1967 roku, kiedy to ww. nieruchomość nabyta została do majątku wspólnego małżonków. Powyższe wynika z faktu, że skoro przedmiotowa nieruchomość wchodziła wcześniej do majątku wspólnego małżeńskiego za życia F., nie można było wyodrębnić udziałów, które F. oraz – odrębnie – jej mąż C. posiadali w chwili nabycia ww. nieruchomości w małżeństwie. Zatem ojcu Wnioskodawczyni z tego tytułu przysługiwało już prawo własności całej nieruchomości z chwilą nabycia do majątku wspólnego, tj. już w 1967 roku, a więc ojciec Wnioskodawczyni nie mógł ponownie nabyć udziałów w przedmiotowej nieruchomości w drodze dziedziczenia po zmarłej żonie, bowiem nieruchomość wchodziła wcześniej do wspólnego majątku małżeńskiego, a ojcu Wnioskodawczyni z tego tytułu przysługiwało już prawo własności całej nieruchomości. Zauważyć należy, że – jak już wcześniej wspomniano – dla oceny skutków podatkowych odpłatnego zbycia nieruchomości (prawa majątkowego) kluczowy jest moment poniesienia wydatku na nabycie tego składnika do majątku wspólnego i to, że tego wydatku – w momencie jego poniesienia – nie można przypisać jednemu bądź drugiemu małżonkowi w udziałach o określonej wielkości. Późniejsze/następcze zdarzenia prawne nie mają zatem, w tym aspekcie, prawnopodatkowego znaczenia dla ustalenia daty nabycia nieruchomości lub prawa majątkowego.

W dalszej kolejności należy ustalić, czy w niniejszej sprawie, w dniu (…) kwietnia 2017 roku, w wyniku podpisania umowy ustanowienia odrębnej własności lokali, zniesienia współwłasności oraz ustalenia sposobu korzystania z nieruchomości, na podstawie której ustanowiono odrębne własności poszczególnych lokali, znosząc współwłasność jest dla ojca Wnioskodawczyni nowym nabyciem udziałów w nieruchomości, będącej następnie przedmiotem sprzedaży przez Wnioskodawczynię i jej siostrę w dniu 5 czerwca 2020 r.