Postępowanie i decyzja podatkowa wydane na złego podatnika

Przeczytaj także: Ordynacja podatkowa: kto odpowiada za zaległości podatkowe spółek?

Rzadko zdarza się, żeby organ wszczął i prowadził postępowanie wobec innego podmiotu niż ten, który rzeczywiście winien być stroną postępowania. Taka sytuacja może się jednak zdarzyć np. w związku z odpowiedzialnością podatkową osoby trzeciej. Nie mówimy tu jednak o sytuacji, w której organ przenosi odpowiedzialność z istniejącej już decyzji podatkowej na osobę trzecią, a o sytuacji, w której to wobec osoby trzeciej wszczyna postępowanie podatkowe/kontrolę celno-skarbową. Kiedy może się tak zdarzyć? Przykładowo po przekształceniu osoby prawnej bądź spółki niemającej osobowości prawnej w inny podmiot posiadający osobowość prawną. W takim bowiem przypadku spółka przekształcona wstępuje we wszelkie przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa i obowiązki przekształcanej osoby lub spółki.

Należy jednak pamiętać, że nie w każdym przypadku przekształcona spółka wstąpi we wszystkie prawa i obowiązki podatkowe poprzednika. Zgodnie z treścią art. 112b Ordynacji podatkowej spółka kapitałowa powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy (osoby fizycznej) i odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z tą osobą za zaległości podatkowe przedsiębiorcy powstałe do dnia przekształcenia. Mogłoby się więc wydawać, że skoro odpowiedzialność jest solidarna, nie ma znaczenia, czy decyzja zostanie wydana na osobę fizyczną czy na spółkę.

Jednakże Ordynacja podatkowa przewiduje również, że w takiej sytuacji spółka ta wstępuje w przewidziane w przepisach prawa podatkowego prawa przedsiębiorcy związane z działalnością gospodarczą, choć z pewnymi wyjątkami.

Powyższy przepis nie przewiduje więc wstąpienia w obowiązki podatkowe przedsiębiorcy, a to prowadzi do wniosku, że ewentualne postępowanie podatkowe nie może zostać wszczęte wobec spółki przekształconej, lecz winno być prowadzone w stosunku do osoby fizycznej (byłego przedsiębiorcy): „(…) na podstawie art. 93a § 4 o.p. nowa spółka wchodzi z mocy prawa w wynikające z przepisów prawa podatkowego prawa przekształconego przedsiębiorcy, ale w zakresie obowiązków odpowiada ona na zasadach właściwych dla osób trzecich. W konsekwencji jej odpowiedzialność ma charakter solidarny z byłym przedsiębiorcą, subsydiarny i akcesoryjny oraz oparta jest na decyzji organu podatkowego w sprawie odpowiedzialności osoby trzeciej. Zatem organ podatkowy w pierwszej kolejności powinien dochodzić odpowiedzialności od osoby fizycznej (…)” (Dowgier Rafał w: Etel Leonard (red.), Ordynacja podatkowa. Komentarz aktualizowany, 2020).

Co więc zrobić, gdy organ wyda postanowienie o wszczęciu postępowania albo rozpocznie kontrolę u spółki, a nie podatnika?
Nie zawsze bowiem korzystne jest wytykanie organowi błędu już na samym początku. Czasem warto poczekać na rozwój wydarzeń… Jakie są konsekwencje wydania decyzji wobec podmiotu, który nie powinien być w ogóle stroną postępowania? Taką decyzję dotyka tzw. sankcja nieważności. Jednak nieważność może zostać stwierdzona wyłącznie w stosunku do decyzji ostatecznej. Jeśli już zostanie natomiast stwierdzona nieważność, decyzja będzie wyeliminowana z obrotu prawnego, a organ nie może takiej decyzji wykonać. To oznacza, że postępowanie egzekucyjne nie może zostać wszczęte czy też prowadzone, a wszelkie wyegzekwowane już środki podlegają zwrotowi.

Organ może oczywiście próbować „naprawić” błąd i wydać decyzję o przeniesieniu odpowiedzialności… To jednak również nie jest poprawne działanie i każde postępowanie w takim przypadku winno zostać umorzone.