Nieoprocentowana pożyczka od rodziny a podatek dochodowy

Przeczytaj także: Kiedy karty prepaid na posiłki profilaktyczne zwolnione z PIT?

Jak wskazuje art. 720 § 1 kodeksu cywilnego, przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Sama pożyczka dla przedsiębiorcy jest obojętna podatkowo. Jak bowiem wskazuje art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się m.in. otrzymanych pożyczek i kredytów oraz zwróconych pożyczek, z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek. Natomiast. Art. 23 ust. 1 pkt 8 lit a) tejże ustawy wskazuje, że kosztami uzyskania przychodu nie są wydatki na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów). Zatem skutki podatkowe wywołują odsetki.

Aby jednak odsetki zaliczyć do kosztów, muszą zostać faktycznie zapłacone. Wskazuje na to art. 23 ust. 1 pkt 32 ustawy: nie uważa się za koszty uzyskania przychodu naliczonych, lecz nie zapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów). Ponadto kosztem nie są także odsetki od pożyczek zwiększających koszty inwestycji w okresie realizacji tych inwestycji, czyli przed ich oddaniem od użytkowania (art. 23 ust. 1 pkt 33 ustawy) – te zwiększają bowiem wartość początkową środka trwałego, od której będą dokonywane odpisy amortyzacyjne.

Przychód podatkowy u przedsiębiorcy powstanie jednak w sytuacji, w której zostanie mu umorzona część lub całość pożyczki. Jak bowiem wskazuje art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przychodem z działalności gospodarczej jest m.in. wartość nieodpłatnych świadczeń (z czym mamy do czynienia w przypadku zwolnienia przedsiębiorcy z długu – powstaje u niego przysporzenie majątkowe).

Skutki takie wywołuje także udzielenie przedsiębiorcy nieoprocentowanej pożyczki. W takiej sytuacji nie musi on bowiem płacić odsetek od udzielonej pożyczki, a tym samym mamy tutaj do czynienia także z przysporzeniem majątkowym. Gdyby bowiem zaciągnął kredyt czy pożyczkę w banku innej instytucji udzielającej pożyczki, odsetki takie by wystąpiły. Wartość tego przychodu należy ustalić w wysokości odsetek, które przedsiębiorca musiałby zapłacić w przypadku zaciągnięcia kredytu bankowego. Podobna sytuacja ma miejsce, jeżeli udzielona pożyczka jest niskooprocentowana.

Niekiedy jednak takie nieodpłatne świadczenie jest zwolnione z podatku dochodowego, na co wskazuje powołany wyżej art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy. Chodzi tutaj o zwolnienie zawarte w art. 21 ust. 1 pkt 125 ustawy. Mówi on, że wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, otrzymanych od osób zaliczonych do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów o podatku od spadków i darowizn. Do osób tych zalicza się: małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów (I grupa podatkowa) oraz zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych (II grupa podatkowa).

Jeżeli zatem przedsiębiorcy zostanie udzielona pożyczka przez jedną z ww. osób, przy czym nie będzie ona oprocentowana, będzie korzystała z niższego oprocentowania lub zostanie mu umorzona w całości lub części, to co prawda powstanie u niego przychód podatkowy lecz będzie on zwolniony z podatku dochodowego.