Zwrot VAT a likwidacja spółki

Przeczytaj także: Zwrot VAT gdy likwidacja spółki cywilnej

W takiej sytuacji fiskus uważa raczej jednolicie, że wszelkie uprawnienia podatników wynikające z ustawy o VAT odnoszą się wyłącznie do spółek, a nie bezpośrednio do ich wspólników. Stanowisko to fiskus opiera na literalnym brzmieniu art. 87 ust. 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym zwrot różnicy podatku następuje na rachunek bankowy podatnika. W konsekwencji fiskus uważa, iż wspólnikom spółek osobowych nie przysługuje prawo do zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym (po zakończeniu działalności i złożeniu deklaracji VAT-Z), gdyż podatnikiem (beneficjentem zwrotu) jest jedynie spółka, nie zaś jej wspólnicy.

Dokonując interpretacji art. 87 ust. 2 ustawy o VAT, powinno się jednak zastosować obok wykładni gramatycznej (literalnej) także wykładnię celowościową. Fakt wykreślenia z rejestru podatnika, będący następstwem rozwiązania spółki osobowej, nie pozbawia jej nabytego prawa do zwrotu, gdyż istniało ono w momencie dokonywania przez ten podmiot wykreślenia z rejestru. Zmiana statusu podatnika nie może stanowić podstawy do ograniczenia prawa już nabytego. Potwierdzeniem takiego stanowiska jest aktualna również obecnie uchwała SN z 15 maja 2002 r. (sygn. akt III AZP 1/02), w której sąd stwierdził, iż „Podatnik, który w dacie złożenia prawidłowego rozliczenia podatkowego był zarejestrowanym podatnikiem, nie traci (...) prawa do zwrotu wykazanej w rozliczeniu różnicy podatku naliczonego nad należnym, mimo że po złożeniu rozliczenia został wykreślony z rejestru”. Podobne stanowisko zajął także WSA w Łodzi w wyroku z 6 lipca 2007 r. (sygn. akt I SA/Łd 135/07).

Konstrukcja VAT powoduje, iż nawet po dokonaniu likwidacji spółki osobowej (wykreśleniu jej z rejestru) może powstać zobowiązanie podatkowe. Dlatego też należy przyjąć, iż spółka osobowa, mimo że literalnie nie jest już podatnikiem – w rozumieniu uptu – może być podmiotem zobowiązań z tytułu tego podatku. Dlatego też art. 14 ust. 9 uptu, zawierający określenie „podatnik”, należy odczytywać rozszerzająco. Nałożenie na byłych wspólników spółki osobowej obowiązków podatkowych przyczynia się więc do uznania ich za podatników tego podatku pomimo braku jednoznacznego unormowania w uptu.

Pamiętać także należy, że pozbawienie podatnika prawa do odliczenia (zwrotu) VAT jest zakłóceniem mechanizmu VAT, gdyż nakłada na niego ciężar podatkowy w postaci nieodzyskanej różnicy uiszczonego podatku, a każdy przypadek pozbawienia go tego prawa musi jednoznacznie wynikać z przepisów prawa (co w omawianej kwestii nie występuje).

Prawo do zwrotu VAT wspólnikom po uprzednim złożeniu przez spółkę wniosku o wykreślenie jej z rejestru podatników przyznał także w niedawno wydanym wyroku WSA w Łodzi (z 28 maja 2008 r., sygn. akt I SA/Łd 400/08). Za prawidłowością takiego rozwiązania przemawia ponadto wyrok SN z 25 lutego 2003 r. (sygn. akt III RN 147/02), w którym stwierdził, iż „Podatnik podatku od towarów i usług, który dokonał w sposób zgodny z prawem rozliczenia tego podatku, także po zaprzestaniu działalności podlegającej VAT, nie traci prawa do wystąpienia z żądaniem zwrotu tzw. nadpłaty podatku, jeżeli organ podatkowy – już po wykreśleniu podmiotu z rejestru – w wyniku postępowania wszczętego z urzędu wyda decyzję o zmianie uprzedniej decyzji określającej tzw. kwotę podatku naliczonego”.

Jak więc można zauważyć, prawo do zwrotu VAT wspólnikom zlikwidowanej spółki osobowej jest w pełni zasadne i poparte orzecznictwem. Dlatego też podatnik, który znajdzie się w takiej sytuacji – nie powinien się wahać dochodzić swoich praw przed sądem.


Poradnik „VAT w praktyce” to serwis informacyjny, w którym zawsze znajdziesz aktualne informacje, porady.