Odsetki za zwłokę a przychody podatkowe firmy

Przeczytaj także: Przychód firmy nie zawsze podatkowy

Rozpatrzmy następującą sytuację: Przedsiębiorca, prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów, ma nagminnie spóźniającego się z regulacją płatności kontrahenta. Obciążył go w związku z tym ustawowymi odsetkami za zwłokę w zapłatach, wystawiając notę odsetkową 18 marca 2011 r. Ten odsetki zapłacił jednak dopiero w kwietniu i to w dodatku tylko w połowie. Pozostałą część zapłaci w kolejnym miesiącu. W którym momencie przedsiębiorca powinien rozpoznać przychód z tytułu tychże odsetek?

Przed rozpatrzeniem powyższej kwestii z punktu widzenia podatku dochodowego przypomnijmy, że prawo naliczania odsetek za zwłokę wynika z przepisów kodeksu cywilnego (Tytuł VII: Wykonywanie zobowiązań i skutki ich niewykonania, Dział II: Skutki niewykonania zobowiązań), którego art. 481 stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (§1 cytowanego przepisu).

Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej niż stopa ustawowa, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy. Tak z kolei stanowi art. 481 §2 Kodeksu cywilnego.

Tym samym, z jednej strony Kodeks cywilny daje wierzycielom prawo domagania się odsetek za zwłokę w opóźnieniu spełnienia świadczenia, z drugiej zaś pozwala stronom ustalić ich wysokość, a gdy te tego nie zrobią, przyjmuje się je w wysokości ustawowej, która obecnie wynosi 13% w skali roku (stawka taka obowiązuje od 15 grudnia 2008 r.).

Jeżeli odsetki takie dotyczą sfery działalności gospodarczej, wierzyciel zalicza je do tego źródła przychodów, a co za tym idzie, stanowią one przychód prowadzonej przez niego firmy. Zasady określania przychodów dla tego źródła zostały natomiast określone w art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, którego ust. 1 stanowi, że za przychód uważa się tutaj kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont.

Od tej ogólnej reguły ustawodawca przewidział jednak kilka wyjątków, z których jeden dotyczy właśnie odsetek. Ów wyjątek znalazł się w art. 14 ust. 3 pkt 2 cytowanej ustawy i mówi on, że do przychodów podatkowych nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek.

Co za tym idzie, odsetki takie staną się przychodem dopiero w momencie ich faktycznego otrzymania a nie samego naliczenia. Wracając do naszego przykładu, wystawiona przez przedsiębiorcę nota odsetkowa nie wywoła zatem w podatku dochodowym żadnych skutków w miesiącu jej wystawienia (czyli marcu). Dopiero wpłacona przez kontrahenta w kwietniu kwota odsetek stanie się przychodem w tym właśnie miesiącu, ale tylko w części faktycznie wpłaconej (czyli połowie wartości wykazanej na nocie odsetkowej). Pozostała część odsetek wykazanych na nocie stanie się przychodem firmy w chwili ich faktycznej wpłaty.

Dodajmy także, że odsetki te przedsiębiorca powinien ująć w podatkowej księdze przychodów i rozchodów pod datą ich otrzymania w kolumnie 8 księgi: Pozostałe przychody.