Współwłasność samochodu: wykup a amortyzacja

Przeczytaj także: Samochód osobowy w firmie: instalacja gazowa

Rozpatrzmy następującą sytuację: Dwóch braci kupiło na współwłasność (każdy ma udział po 50%) samochód osobowy o wartości 60 000 zł. Jeden z nich prowadzi działalność gospodarczą i wykorzystuje w niej przedmiotowy samochód, który uznał za środek trwały firmy (amortyzuje go metodą liniową). Po roku czasu wykupił od brata jego udział we współwłasności samochodu za 25 000 zł (wartość rynkowa). Czy powyższe powinien potraktować jako odrębny środek trwały? Jak ustalić stawkę amortyzacji?

Art. 22a ust. 1 ptk 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof) mówi, że amortyzacji podlegają stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania m.in. maszyny, urządzenia i środki transportu - o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy określonej w art. 23a pkt 1, zwane środkami trwałymi.

Należy przy tym pamiętać, że w razie gdy składnik majątku stanowi współwłasność podatnika, wartość początkową tego składnika ustala się w takiej proporcji jego wartości, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku (art. 22g ust. 11 updof). Zasada ta nie ma jedynie zastosowania do składników majątku stanowiących wspólność majątkową małżonków, chyba że małżonkowie wykorzystują składnik majątku w działalności gospodarczej prowadzonej odrębnie.

Tym samym brat z naszego przykładu, który prowadzi działalność gospodarczą jako podstawę amortyzacji może przyjąć jedynie tę część całej wartości samochodu, jaka odpowiada jego udziałowi we własności, czyli tutaj 60 000 zł x 50% = 30 000 zł.

Zakładając, że bracia nie ponieśli innych wydatków, które winny być zaliczone do wartości początkowej samochodu, ta w wysokości wskazanej wyżej będzie u brata przedsiębiorcy podstawą naliczania odpisów amortyzacyjnych.

W celu określenia, jak powinien zachować się brat przedsiębiorca w przypadku wykupienia udziałów we współwłasności przedmiotowego samochodu od drugiego brata, konieczne jest bliższe przeanalizowanie art. 22a ust. 1 pkt 2 updof. Zwróćmy uwagę, że przepis ten mówi, iż amortyzacji podlegają środki transportu stanowiące własność lub współwłasność podatnika. Co za tym idzie amortyzacji podlega dany składnik majątku, a nie udziały w jego własności. W przypadku wykupienia od innej osoby jego udziału w danym składniku majątku prawidłowym wydaje się wykazanie jednego środka trwałego, od którego będą naliczane odpisy amortyzacyjne. Nasz przedsiębiorca nie nabywa tutaj bowiem innego środka trwałego, a jedynie brakujące udziały we własności tego, który już posiada w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych i amortyzuje. Konieczne jest tutaj jednak ustalenie na nowo wartości początkowej danego składnika majątku, jako że ta ulegnie podwyższeniu o brakujące udziały we własności. Należy tego dokonać zgodnie z art. 22g ust. 3 updof (w omawianym przypadku mamy do czynienia z odpłatnym nabyciem).

W naszym przykładzie przyjęliśmy, że udziały we współwłasności samochodu brat przedsiębiorca wykupił za kwotę 25 000 zł. Przy założeniu, że czynności tej nie towarzyszyły inne wydatki, które powinny powiększać wartość początkową, nowa wartość początkowa tego składnika majątku, od której będą naliczane odpisy amortyzacyjne, wyniesie:
30 000 zł + 25 000 zł = 55 000 zł.

Ponieważ powyższe nabycie udziału we współwłasności nie jest nabyciem nowego środka trwałego, nasz przedsiębiorca przy dokonywaniu odpisów amortyzacyjnych od wskazanej wyżej wartości początkowej powinien kontynuować metodą amortyzacji, którą stosował wcześniej do przedmiotowego samochodu, którego wartość początkowa była ustalona zgodnie z wysokością jego udziału we własności. Należy tutaj bowiem pamiętać, że zgodnie z art. 22h ust. 2 updof, podatnicy dokonują wyboru jednej z metod amortyzacji dla danego środka trwałego przed rozpoczęciem jego amortyzacji i wybraną metodę stosują do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego. Nie ma zatem możliwości zmiany tej metody.

Przedsiębiorca z naszego przykładu dla samochodu przed rozpoczęciem amortyzacji postanowił, że będzie go amortyzował metodą liniową. Co za tym idzie, metodę tę powinien stosować także po podwyższeniu jego wartości początkowej wskutek nabycia od brata jego udziału we własności tego pojazdu.

Art. 22g ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
Za cenę nabycia uważa się kwotę należną zbywcy, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do używania, a w szczególności o koszty transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, instalacji i uruchomienia programów oraz systemów komputerowych, opłat notarialnych, skarbowych i innych, odsetek, prowizji, oraz pomniejszoną o podatek od towarów i usług, z wyjątkiem przypadków, gdy zgodnie z odrębnymi przepisami podatek od towarów i usług nie stanowi podatku naliczonego albo podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty należnego podatku o podatek naliczony albo zwrot różnicy podatku w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. W przypadku importu cena nabycia obejmuje cło i podatek akcyzowy od importu składników majątku.