Likwidacja firmy a składki ZUS jako koszty

Przeczytaj także: Odsetki od zaległości jako koszty firmy?

Wskazany we wstępie wybór dotyczy oczywiście przedsiębiorców płacących podatek dochodowy od firmy na zasadach ogólnych wg skali podatkowej tudzież opodatkowanych podatkiem liniowym. Wartość zapłaconych składek ZUS mogą oni albo zaliczyć w ciężar kosztów uzyskania przychodu albo też pomniejszyć o nie podstawę opodatkowania.

Stosowne regulacje w tym zakresie znalazły się w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. a) i ust. 13a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Pierwszy z przytoczonych przepisów mówi, że podstawę obliczenia podatku stanowi dochód po odliczeniu m.in. kwot składek określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych zapłaconych w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących. Drugi z przepisów doprecyzowuje natomiast, że powyższe wydatki podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.

W przypadku zaliczania tychże składek do kosztów uzyskania przychodu dodatkowo trzeba pamiętać o regulacji zawartej w art. 23 ust. 1 pkt 55a przytoczonej ustawy, który to mówi, że kosztem uzyskania przychodu nie są składki nieopłacone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (z pewnymi wyjątkami nie mającymi tutaj zastosowania) określone ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w części finansowanej przez płatnika składek (przedsiębiorca jest płatnikiem w zakresie składek opłacanych za siebie).

Co za tym idzie, zarówno w przypadku zaliczania składek do kosztów uzyskania przychodu, jak i ich odliczania od dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym, podstawowe znaczenie ma to, czy zostały one zapłacone. Jedynie bowiem takie składki podlegają odliczeniu.

Można by zatem uznać, że obydwa sposoby odliczania tychże składek są takie same w skutkach i nie ma większego znaczenia, który z nich zastosujemy. W niektórych sytuacjach jednak warto przyjrzeć się owym regulacjom bliżej. Jest tak w przypadku likwidacji działalności gospodarczej tudzież gdy ta przynosi straty. Dlaczego?

Otóż składki na ubezpieczenie społeczne za dany miesiąc z reguły są regulowane w określonym terminie miesiąca następnego (do 10-tego czy też 15-tego następnego miesiąca). Art. 23 ust. 1 pkt 55a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mówi natomiast, że nie jest możliwe zaliczenie w ciężar kosztów składek niezapłaconych. Jak zatem można łatwo zauważyć, składki te nie mogą być ujmowane w kosztach okresu, za który są należne, a dopiero w dacie ich zapłaty (mówimy oczywiście o składkach opłacanych przez przedsiębiorców za siebie, a nie za pracowników). Załóżmy teraz że we wrześniu 2011 r. podatnik zlikwidował działalność gospodarczą. Składki ZUS za ten miesiąc opłacił zgodnie z obowiązującymi przepisami w październiku. W tym okresie jednak działalność gospodarcza nie była już prowadzona, a co za tym idzie, nie można także mówić o ujęciu w ciężar jej kosztów uzyskania przychodów zapłaconej składki. Co za tym idzie, przy takim sposobie ujmowania w rachunku podatkowym składek ZUS, uwzględnienie tej ostatniej przepada. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby składkę tę odliczyć od dochodu zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 2 przytoczonej ustawy.

Teraz załóżmy, że podatnik nie likwiduje firmy, zapłacone składki odlicza zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 2 ustawy i poniósł stratę na prowadzonej działalności, przy czym było to jego jedyne źródło przychodu.
Działanie takie spowoduje, że zapłacone w tym roku składki na ubezpieczenie społeczne nie zostaną rozliczone, gdyż nie wystąpi dochód, od których można by je odliczyć, zaś ustawodawca nie pozwala nieodliczonych w danym roku składek uwzględnić w roku następnym.

Gdyby jednak w takim przypadku nasz przedsiębiorca zaliczał zapłacone składki do kosztów uzyskania przychodów, powiększą one jego stratę podatkową poniesioną na prowadzonej działalności, którą będzie można rozliczyć w pięciu kolejnych latach podatkowych.

Jak zatem wynika z powyższego, z pozoru wywołujące te same skutki podatkowe metody rozliczania opłacanych składek ZUS niekiedy mogą bardzo się od siebie różnić. Wszystko zależy od indywidualnej sytuacji podatnika je rozliczającego.