Rozliczenie PIT z dzieckiem a śmierć podatnika

Przeczytaj także: Korekta zeznania po terminie a wspólne rozliczenie

W rozpatrywanej przez sąd sprawie przedstawiciel ustawowy małoletnich spadkobierców zmarłej podatniczki wystąpił w ich imieniu z wnioskiem o rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 2009 w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci. Rozpatrując sprawę organ pierwszej instancji w wydanej decyzji uznał, że rozliczenie takie zmarłej podatniczki nie jest możliwe. Niezgadzając się z tym stanowiskiem przedstawiciel ustawowy spadkobierców złożył odwołanie od decyzji zarzucając jej błędne wyliczenie zwrotu podatku wskutek nieuwzględnienia wniosku o preferencyjne opodatkowanie. W uzasadnieniu swojego stanowiska podkreślił on, że podatniczka nie mogła złożyć stosownego wniosku w przedmiocie wyboru sposobu opodatkowania dochodu uzyskanego w 2009 r. na skutek śmierci oraz, że w zaistniałej sytuacji podatnikami stali się jej następcy prawni – małoletni synowie i im to prawo winno przysługiwać, jako że ponoszą oni odpowiedzialność za długi podatnika.

Zdaniem organu odwoławczego treść art. 6 ust. 4 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie pozostawia tutaj wątpliwości, że uprawnienie do zastosowania przewidzianej w nim preferencyjnej metody rozliczenia podatku dochodowego jest uzależnione od złożenia przez osobę samotnie wychowującą dzieci małoletnie stosownego wniosku w przedmiocie wyboru sposobu opodatkowania uzyskanych dochodów w roku podatkowym. Jego niedopełnienie bez względu na przyczynę, która do tego doprowadziła, pozbawia podatnika wskazanego przywileju w postaci rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dziecko. Zeznanie wraz ze stosownym wnioskiem, o którym mowa w art. 6 ust. 4 pkt 1 ustawy podatkowej, nie może zostać złożone "za podatnika" przez osoby trzecie, w tym również przez jego spadkobierców. Organ odwoławczy utrzymał tym samym w mocy decyzję wydaną przez organ pierwszej instancji.

Sprawa została skierowana do sądu. Ten jednak także przyznał rację fiskusowi. WSA wskazał, że w przedmiotowej sprawie w 2009 r. opodatkowanie w sposób przewidziany w art. 6 ust. 4 pkt 1 ustawy podatkowej mogło nastąpić wyłącznie „na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym” rodzica (lub opiekuna) w roku podatkowym samotnie wychowującego m.in. dzieci małoletnie, w terminie przewidzianym dla złożenia zeznania. Tym samym brak wniosku co do rozliczenia podatku na warunkach określonych w art. 6 ust. 4 ustawy wyłącza możliwość skorzystania z tej preferencji niezależnie od zaistnienia (lub niezaistnienia) innych przesłanek do tego rodzaju opodatkowania. Sąd podkreślił przy tym, że wniosek o taki sposób opodatkowania można złożyć dopiero z upływem danego roku podatkowego, zaś śmierć osoby uprawnionej w trakcie roku podatkowego pozostaje bez wpływu na ocenę dopuszczalności takiego wniosku.

Co się zaś tyczy kwestii następstwa prawnego spadkobierców, WSA podkreślił, że zgodnie z art. 97 §1 Ordynacji podatkowej spadkobiercy podatnika przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego (czyli m.in. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych) majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Natomiast prawo do złożenia wniosku, o którym mowa w art. 6 ust. 4 ustawy podatkowej, nie jest prawem majątkowym lecz osobistym podatnika przyznanym wyłącznie tej osobie z uwagi na to, że posiada ona przymiot osoby samotnie wychowującej dzieci. Podatnik niebędący taką osobą nie jest uprawniony do złożenia wniosku o opodatkowanie swoich dochodów w ten sposób.

Tym samym prawo do złożenia wniosku o opodatkowanie na zasadach określonych w art. 6 ust. 4 ustawy podatkowej jest uprawnieniem niemajątkowym ściśle związanym z osobą podatnika, jego sytuacją faktyczną i prawną, wynikającą z wychowywania dzieci jako rodzic lub opiekun prawny. Uprawnienie to przekształca się w prawo majątkowe prawa podatkowego dopiero z chwilą złożenia przez taką osobę stosownego wniosku w zeznaniu podatkowym.

Co za tym idzie, na spadkobierców nie przechodzi uprawnienie do złożenia wniosku o takie opodatkowanie. Prawo do złożenia przedmiotowego wniosku i prawo do skorzystania z przedmiotowego opodatkowania powstaje z chwilą upływu roku podatkowego, którego dotyczy. Prawa te nie istniały więc w dacie śmierci podatnika przed zakończeniem danego roku podatkowego.