Jednostki uczestnictwa w spadku: sprzedaż a podatek

Przeczytaj także: Dochód z funduszy inwestycyjnych a podatek dochodowy

Z przedstawionego w uzasadnieniu wyroku stanu faktycznego wynikało, że towarzystwo funduszy inwestycyjnych (dalej „TFI”) zarządzało utworzonymi funduszami inwestycyjnymi. W ramach prowadzonej przez TFI działalności występowały przypadki, gdy jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych dziedziczone były przez spadkobierców uczestników funduszy inwestycyjnych. Po uzyskaniu stwierdzenia nabycia spadku, spadkobiercy uczestnika składali TFI zlecenie odkupienia jednostek uczestnictwa.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego TFI wystąpiło o udzielenie pisemnej interpretacji prawa podatkowego zadając pytanie: „czy w przypadku umorzenia jednostek uczestnictwa nabytych przez spadkobiercę w drodze dziedziczenia podstawę opodatkowania zryczałtowanym podatkiem dochodowym stanowi przychód z odsprzedaży pomniejszony o wydatki na nabycie odsprzedanych jednostek uczestnictwa dokonane przez spadkodawcę”.

TFI wskazało, że w przypadku odsprzedaży przez spadkobiercę nabytych w drodze dziedziczenia jednostek uczestnictwa, podstawa opodatkowania powinna być ustalona jako różnica pomiędzy przychodem uzyskanym z ich odkupienia, a wydatkami na nabycie jednostek uczestnictwa dokonanymi przez spadkodawcę. Zdaniem TFI, spadkobierca może więc dokonać obniżenia podstawy opodatkowania o wydatki poniesione przez spadkodawcę na nabycie jednostek uczestnictwa.

Stanowisko TFI zostało uznane za nieprawidłowe zarówno w interpretacji indywidualnej Ministra Finansów, jak i w postępowaniu w pierwszej instancji przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym (dalej „WSA”). W tej sytuacji, TFI wystąpiło ze skargą kasacyjną do NSA zaskarżając wyrok WSA w całości i wnosząc o jego uchylenie.
Jak zauważył NSA, w rozpoznawanym stanie faktycznym mamy do czynienia z dwoma zdarzeniami prawymi, które podlegają odrębnym reżimom prawa podatkowego, a mianowicie z nabyciem prawa majątkowego w drodze dziedziczenia (które w tym przypadku nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym), a następnie ze zbyciem tego prawa (które podlega opodatkowaniu 19 % zryczałtowanym podatkiem dochodowym).

Zgodnie ze stanowiskiem NSA, wydatki na nabycie jednostek uczestnictwa nie podlegają zaliczeniu w koszty uzyskania przychodów w momencie ich poniesienia, lecz dopiero w momencie ich odkupienia. Jednocześnie jednak, przy ustalaniu podstawy opodatkowania należy uwzględnić, że w wypadku nabycia w drodze dziedziczenia jednostek funduszy inwestycyjnych, podatnik nie ponosi wydatków na ich nabycie. Nabycie w drodze dziedziczenia jednostek funduszy inwestycyjnych stanowi bowiem nieodpłatny przyrost majątkowy podatnika.

W konsekwencji, podstawę opodatkowania zryczałtowanym podatkiem dochodowym powinna stanowić wypłacona spadkobiercy uczestnika funduszu kwota odkupienia jednostki uczestnictwa bez pomniejszenia o wydatki na jej nabycie poniesione przez spadkodawcę. Zasadą jest, że koszt podatkowy, aby mógł zostać odliczony, musi być poniesiony przez tego podatnika, który otrzymuje przychód, a nie przez inną osobę. W tej sytuacji 19 % zryczałtowany podatek dochodowy obliczany jest od pełnej wartości odkupywanych jednostek uczestnictwa. W następstwie przyjęcia przedstawionego stanowiska, NSA oddalił skargę kasacyjną TFI.

Podsumowując, wskazany powyżej wyrok NSA jest niekorzystny dla spadkobierców uczestników funduszy inwestycyjnych. Podstawę opodatkowania zryczałtowanym podatkiem dochodowym stanowi bowiem wypłacona spadkobiercy uczestnika funduszu kwota odkupienia jednostki uczestnictwa bez pomniejszenia o wydatki na jej nabycie poniesione przez spadkodawcę. W konsekwencji, podatkiem zostaje obciążony cały przychód, a nie faktyczny zysk wynikający ze wzrostu cen jednostek funduszy inwestycyjnych. Taki sposób rozliczenia może powodować, że jednostki uczestnictwa odkupowane przez fundusze od spadkobierców zostaną opodatkowane, nawet jeśli w sensie ekonomicznym została zanotowana na nich strata.