Raje podatkowe przekażą informacje?

Przeczytaj także: Restrukturyzacja przedsiębiorstw: raje podatkowe

Raje podatkowe prowadzące rzeczywistą kooperację z krajami OECD
Pierwsza z nich do najstarsze i najbogatsze raje podatkowe, wywodzące się z dawnych kolonii brytyjskich, takie jak Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Kajmany, Bahamy, Bermudy, Jersey, Guersney, czy Isle of Man. Choć ich systemy podatkowe nie uległy zasadniczym przeobrażeniom i wciąż oferują one inwestorom całkowitą wolność od podatku dochodowego, albo bardzo korzystne zasady poboru CIT, to jednak podjęły współpracę z rządami krajów OCED w zakresie wymiany informacji podatkowych oraz ujawniania rzeczywistych beneficjentów struktur korporacyjnych.

Raje podatkowe z pierwszej grupy nie poprzestają na zawarciu dwunastu TIEA i chętnie zawierają kolejne. Dzieje się tak nawet w wypadkach, gdzie zawarcie podobnych umów urąga elementarnym standardom nie tylko przyzwoitości, ale i praw człowieka. Przykładowo, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Bermudy, Bahamy i Kajmany zawarły umowy o wymianie informacji podatkowych z Chińską Republiką Ludową, zaskakując swoją decyzją dziesiątki tysięcy chińskich biznesmenów, którzy chronili tu swój dobytek przed zakusami władzy ludowej.

Jednocześnie „raje podatkowe” z tej grupy wymuszają na lokalnych bankach i administratorach spółek zbieranie bardzo dużej liczby danych o klientach (zakres i szczegółowość tych informacji zdecydowanie przekracza analogiczne oczekiwania polskich banków, prawników i księgowych) oraz łatwo udostępniają zebrane w ten sposób informacje na życzenie zagranicznych organów administracji.

Co prawda kraje takie wciąż oferują bardzo wysoki poziom sądownictwa, ale umowy o wymianie informacji w sprawach podatkowych są tak skonstruowane, że zagraniczny podatnik nie jest w stanie bronić się przed bezprawiem urzędniczym poprzez odwołanie do lokalnych sądów w raju podatkowym. Typowe klauzule TIEA przewidują bowiem, że nie można odrzucić wniosku o udzielenie informacji z tego powodu, że zobowiązanie podatkowe, którego on dotyczy zostało zakwestionowane. TIEA stanowią również, że informacje będą wymieniane bez względu na to, czy sprawa będąca przedmiotem dochodzenia mogłaby zostać uznana za przestępstwo zgodnie z ustawodawstwem Strony proszonej o pomoc, gdyby wystąpiła na jej terytorium. Natomiast prawa i środki ochrony zagwarantowane osobom przez ustawodawstwo lub praktykę administracyjną Strony proszonej o pomoc będą nadal stosowane, o ile nie ograniczają one nadmiernie lub nie opóźniają efektywnej wymiany informacji.

Raje podatkowe, których współpraca z OECD jest teoretyczna
Druga grupa „rajów podatkowych” to państwa, która zawierają porozumienia zgodne ze standardem OECD, ale nie są w stanie przekazać żadnych informacji na temat działalności spółek i rzeczywistych beneficjentów spółek, ponieważ ich procedury zbierania i przetwarzania takich informacji nie istnieją, albo są mało efektywne. Należą do nich m. in. Wyspy Marshalla, Anguilla, Samoa, Kostaryka, Panama, Gwatemala, Saint Kitts i Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny.

Przede wszystkim do grupy tej zaliczają się jednak tradycyjne amerykańskie raje korporacyjne takie jak stan Delaware czy stan Wyoming.

Warto jednak też dodać, że wiele jurysdykcji w ogóle nie stanowiło przedmiotu badania OECD i w związku z tym nie znajduje się na "czarnej liście", chociaż nie przyjęło na siebie żadnych zobowiązań do wymiany informacji w sprawach podatkowych. Są też takie terytoria, które chętnie oferują swoje usługi finansowe i korporacyjne cudzoziemcom, ale nie są w stanie nawet prowadzić rozmów z OECD ze względu na skomplikowany status międzynarodowy (m. in. Turecka Republika Cypru Północnego, Naddniestrzańska Republika Mołdawska). W typowych okolicznościach trudno jest jednak traktować tego rodzaju oferty w poważny sposób z uwagi na niski poziom stabilności politycznej i prawnej oraz brak wiarygodnego i niezależnego systemu sądowego, za wyjątkiem Anjouan – terytorium autonomicznego Unii Komorów – które oferuje bardzo dobrze rozwinięty sektor usług offshore.

Jakie szanse TIEA pozostawiają podatnikom?
Choć światowy trend do zawierania TIEA kreśli przyszłość podatkowych ekspatów w bardzo czarnych barwach, to tak naprawdę TIEA pozostają na chwilę obecną bardziej planem na przyszłość niż gotowym do użycia narzędziem. Przypuszczalnie przejście z fazy planów do fazy realizacji, to horyzont co najmniej kilkunastu lat.

Przede wszystkim należy mieć na względzie, że nieliczne raje podatkowe posiadają wystarczająco dużo informacji o finansach swoich spółek, aby być w stanie odpowiadać merytorycznie na nadchodzące zapytania. Tymczasem zgodnie z regułami TIEA, strona proszona o pomoc nie jest zobowiązana do udzielenia informacji, które nie znajdują się w posiadaniu jej organów, lub też nie znajdują się w posiadaniu osób pozostających w ich właściwości miejscowej lub nie są możliwe do uzyskania przez te osoby.

Ponadto, z pewnymi wyjątkami obowiązuje zasada, iż TIEA nie nakładają na Stronę proszoną o pomoc obowiązku udzielenia informacji podlegających ochronie prawnej lub informacji ujawniających jakąkolwiek tajemnicę handlową, gospodarczą, przemysłową lub zawodową albo jakikolwiek tryb działalności przedsiębiorstwa.

Ponadto właściwy organ Strony proszonej o pomoc może odmówić pomocy, m. in. w wypadku jeśli Strona wnioskująca nie wykorzystała na swoim terytorium wszelkich dostępnych środków w celu uzyskania informacji, z wyjątkiem przypadku, w którym zastosowanie tych środków pociągałoby za sobą niewspółmierne trudności lub ujawnienie żądanej informacji byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym.

Wszystko to powoduje, że na chwilę obecną w oparciu o TIEA nie jest prowadzona prawie żadna wymiana konkretnych, przydatnych informacji w sprawach podatkowych. Ponadto, odpowiednie ukształtowanie struktur korporacyjnych przy jednoczesnym wykorzystaniu podmiotów z kilku rajów podatkowych jest w stanie skutecznie zapobiec możliwości pozyskania i ekstrakcji jakichkolwiek informacji przy wykorzystaniu TIEA.