Raje podatkowe przekażą informacje?

Przeczytaj także: Restrukturyzacja przedsiębiorstw: raje podatkowe

W obliczu obecnej recesji ekonomicznej, właśnie ta wolność przepływu kapitału i możliwość ochrony oszczędności przed rosnącym podatkami, stały solą w oku Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD). Choć organizacji tej przyświecają szczytne cele wzrostu gospodarczego i stopy życiowej obywateli, to kryzys uczynił z OECD kartel zadłużonych, pogrążonych w ekonomicznej stagnacji państw o wysokich podatkach. Nie bez powodu liderzy OCED obawiają się, że jeśli ich obywatele zachowają wolność wyboru domicylu podatkowego, to kluczowi członkowie OECD będą systematycznie tracić podatników na rzecz mniejszych państw o bardziej atrakcyjnych systemach podatkowych.

W ostatnich latach OECD poświęciła dużo uwagi analizie systemów podatkowych poszczególnych państw w celu identyfikacji tzw. „rajów podatkowych”, zaś wspólny głos krajów OCED stał się narzędziem nacisku na „raje podatkowe”, aby ograniczyły korzyści podatkowe oferowane inwestorom zagranicznym.

W swoich opracowaniach eksperci OECD opracowali i skodyfikowali całą nowomowę służącą analizie systemów podatkowych, nie bez powodu wychodząc z założenia, że kontrola nad językiem zawsze zapewnia kontrolę nad efektem dyskusji.

Zgodnie z terminologią OCED, kraje mające systemy podatkowe niepokojąco konkurencyjne wobec dużych członków OCED zostały ochrzczone mianem „krajów stosujących szkodliwą konkurencję podatkową”, a wywieranie nacisku na kraje o atrakcyjnych systemach podatkowych zostało nazwane "działaniami na rzecz wypracowania środków ograniczających zakłócenia wywołane przez szkodliwą konkurencję podatkową o negatywnych skutkach dla decyzji inwestycyjnych i finansowych”.
Tego rodzaju nowomowa nie tyle opisuje rzeczywistość, co ją kształtuje, uniemożliwiając użytkownikom języka dokonywanie normalnych wyborów, bo i kto z nas byłby zwolennikiem konkurencji "szkodliwej" albo kto by się sprzeciwiał „ograniczaniu zakłóceń" ?

Czarna lista
W kwietniu 2009 r. OCED opublikowała „czarną listę” i „szarą listę” krajów, które nie prowadzą wymiany informacji z państwami trzecimi w sprawach podatkowych. Na liście czarnej znalazły się Kostaryka, Filipiny i Malezja, a na liście szarej kilkadziesiąt rajów podatkowych. Kraje znajdujące się na „czarnej liście” i „szarej liście” OECD zostały postawione pod pręgierzem wspólnoty międzynarodowej i pozwoliły się zepchnąć do głębokiej defensywy na polu public relations, kompletnie zaskoczone przez rozmach działań OECD i rozgłos, który im towarzyszył.

Państwom znajdującym się na „czarnej liście” i „szarej liście” zaoferowano jednak nie tylko baty, ale również i marchewkę w postaci możliwości przejścia na „białą listę” pod warunkiem podpisania z innymi państwami co najmniej dwunastu umów o wymianie informacji podatkowych (TIEA). OECD opracowała specjalny standard tego rodzaju umów.

Co przewiduje opracowany przez OECD standard umowy o wymianie informacji w sprawach podatkowych?
Na mocy TIEA umawiające się państwa zobowiązują się udzielać sobie pomocy poprzez wymianę informacji które mogą mieć istotne znaczenie m. in. dla określenia, wymiaru i poboru podatków, dla windykacji i egzekucji zaległości podatkowych, dochodzenia w sprawach podatkowych lub ścigania w sprawach przestępstw podatkowych.

W szczególności na podstawie TIEA strony zobowiązują się do przekazywania:

• informacji dotyczących prawnych i rzeczywistych właścicieli spółek, spółek osobowych, fundacji i innych osób, łącznie z informacjami o wszystkich takich osobach tworzących łańcuch
  właścicielski;
• w przypadku fundacji - informacji o fundatorach, członkach rady fundacji i beneficjentach;
• w przypadku funduszy powierniczych (trustów), informacji o osobach powierzających majątek, powiernikach, opiekunach, promotorach i beneficjentach.

Nie wchodząc w tym miejscu w szczegółową egzegezę różnych typów klauzul stosowanych TIEA, które w zależności od ustaleń między stronami mogą wprowadzać wymianę informacji na żądanie, albo automatycznie, albo spontanicznie, uznać należy, że umowy tego typu, pomimo złudnej wzajemności, są w istocie jednostronnymi aktami bezwarunkowej kapitulacji „rajów podatkowych” wobec zagranicznych administracji podatkowych.

TIEA nie tylko przewidują przekazywanie informacji przez administrację publiczną „rajów podatkowych”, ale i zawierają zastrzeżenie, że jeżeli informacje będące w posiadaniu właściwego organu Strony proszonej o pomoc są niewystarczające do wykonania wniosku o udzielenie informacji, Strona proszona o pomoc zastosuje wszelkie odpowiednie środki gromadzenia informacji niezbędne dla dostarczenia wnioskowanych informacji właściwemu organowi Strony wnioskującej, mimo że informacje te nie są potrzebne Stronie proszonej o pomoc dla własnych celów podatkowych.

Dla celów stosowania TIEA „raje podatkowe” zobowiązane są do pozyskiwania informacji od swoich banków, innych instytucji finansowych oraz od wszelkich osób, w tym przedstawicieli i zarządców, działających w charakterze pełnomocnika lub powiernika.

Z drugiej strony, TIEA mają znacznie węższy zakres regulacji niż umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (DTA). DTA są dla inwestorów zagranicznych zdecydowanie bardziej korzystne niż TIEA, ponieważ zawsze oferują inwestorom zagranicznym rozmaite korzyści podatkowe związane np. z zasadami wypłaty dywidend, odsetek, wynagrodzeń, zysków z działalności gospodarczej. W ślad za tym DTA wymuszają również pewną wymianę informacji, ale najczęściej odbywa się ona w znacznie węższym zakresie niż w wypadku TIEA (aczkolwiek należy też zauważyć światowy trend do renegocjowania DTA w celu wprowadzania do nich klauzul o automatycznej wymianie informacji, co ma zbliżony efekt do zawierania umów typy TIEA).

Raje podatkowe wobec umów TIEA
W chwili obecnej wszystkie państwa objęte badaniem OECD zostały zdjęte z „czarnej listy”, co oznacza, że każde z nich podjęło zobowiązanie do zawarcia minimum dwunastu umów o wymianie informacji podatkowej.

Większość rajów podatkowych starała się chronić swoją niezależność spełniając standard poprzez zawieranie umów TIEA między sobą oraz z innymi państwami o peryferyjnym znaczeniu. Aż trzydzieści siedem rajów podatkowych zawarło umowy o wymianie informacji podatkowych z sześćdziesięcioma tysiącami Eskimosów zamieszkałymi na Grenlandii (szczególnie takie raje podatkowe, gdzie Eskimosów nie widziano od czasów kiedy wymarły mamuty). Natomiast z taką potęgą finansową, jak Wyspy Owcze, TIEA zawarły dwadzieścia trzy raje podatkowe. Powstały więc przedziwne łańcuchy umów na mocy których np. Liechtenstein wymienia informacje z Monako, Monako z Andorą, Andora z Wyspami Owczymi, itd.

Tego rodzaju humorystyczne akcenty nie powinny jednak przysłaniać pewnej zasadniczej tendencji, jaką jest wyraźny podział rajów podatkowych na dwie grupy.