Umorzenie postępowania egzekucyjnego a nieściągalność wierzytelności

Przeczytaj także: Zapłata wierzytelności nieściągalnej uznanej za koszty podatkowe

Jednym z dokumentów pozwalający uznać wierzytelność za nieściągalną jest postanowienie o nieściągalności wydane przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego (art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy o PDOP). Postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego nie należy utożsamiać wprost z postanowieniem o nieściągalności, o którym stanowi przywołany przepis, bowiem umorzenie postępowania egzekucyjnego może być efektem wystąpienia różnych okoliczności (przesłanek) nie tylko związanych z nieściągalnością dłużnika (bezskuteczną egzekucją). Innymi słowy - nie każde postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego może stanowić podstawę do uznania wierzytelności za nieściągalną w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 25 w związku z art. 16 ust. 2 ustawy o PDOP.

Należy zatem zweryfikować jak postąpić w przypadku wierzytelności, w odniesieniu do których postępowanie egzekucyjne zostało umorzone na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. a w uzasadnieniach postanowień nie wskazuje się wprost na brak majątku.

Zgodnie z art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych. Powyższe potwierdza, że w każdym przypadku, gdy komornik sądowy umorzy postępowanie egzekucyjne na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. – uwzględniając, iż postanowienie o umorzeniu jest prawomocne, podatnik może uznać taki dokument za „postanowienie o nieściągalności” w rozumieniu art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy o PDOP. Stanowisko powyższe znajduje potwierdzenie m.in. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu z dnia 18 maja 2011 r., sygn. ILPB3/423-71/11-2/EK oraz z dnia 24 listopada 2009 r. sygn. ILPB3/4240-51/09-3/BN.

W odniesieniu do wierzytelności, których nieściągalność zostanie udokumentowana postanowieniem o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wydanym na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 k.p.c. uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu oraz po spełnieniu przesłanek regulowanych art. 16 ust. 1 pkt 25 ustawy o PDOP (tj. uprzednim zarachowania wierzytelności do przychodów należnych i dokonaniu ich odpisania jako nieściągalnych) możliwa jest ich kwalifikacja do kosztów uzyskania przychodów. Należy jednak pamiętać że taka kwalifikacja jest możliwa pod warunkiem, że przedmiotowe wierzytelności nie są przedawnione (czyli w odniesieniu do wierzytelności zastosowania nie znajduje regulacja art. 16 ust. 1 pkt 20 ustawy o PDOP).

Końcowo należy zauważyć, że jeśli w odniesieniu do ww. wierzytelności podatnik sporządził na podstawie odrębnych przepisów odpis aktualizacyjny, który następnie został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów, to w momencie uznania wierzytelności za nieściągalną równowartość odpisów aktualizujących wartość należności, uprzednio zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów będzie stanowił przychód podatkowy (zastosowanie znajdzie regulacja art. 12 ust. 1 pkt 4e ustawy o PDOP).