Błędy fiskusa czyli aparat skarbowy jak "szwajcarski zegarek"

Przeczytaj także: Dzień Wolności Podatkowej w UE 2023. Polska na 10. pozycji w Europie

Polskie przepisy nie są proste w zrozumieniu. Mało tego, można je interpretować w różny sposób w zależności od potrzeb (co niejednokrotnie można stwierdzić na podstawie wydawanych interpretacji podatkowych i to nawet przez ten sam organ). Teoretycznie podatnicy mogą się tutaj bronić, niemniej jest to z reguły długi i kosztowny dla nich proces. Za każdy swój błąd muszą przy tym słono płacić. Odwrotnie niż urzędnicy. Ci są niemal bezkarni. Najwyższa Izba Kontroli uznała jednak, że prawa podatników są przestrzegane należycie. Po analizie raportu, aż chciałoby się przytoczyć słowa jednej piosenki: „Jest super. Więc o co ci chodzi?”

Polscy przedsiębiorcy z nadzieją oczekiwali na Raport NIK po kontroli „Przestrzegania praw podatników przez aparat skarbowy”, przeprowadzonej w 2013 roku. Liczyli oni na to, że wspomniany Raport obnaży szereg niedoskonałości w pracy organów podatkowych i ukaże przyczyny, które tak dotkliwie przeszkadzają przedsiębiorcom i powodują poważne straty dla budżetu państwa.

Nie ulega wątpliwości, że w głównej mierze spowodowane jest to przez niejasne i dające się na wiele sposobów interpretować przepisy podatkowe. W efekcie urzędnicy skarbowi mogą niemal każdego obywatela obciążyć dodatkowym przepisem podatkowym, co stało się wręcz główną metodą zwiększania bieżących wpływów podatkowych. Sami zaś, w świetle przepisów podatkowych, traktowani są jako podmioty, którym przyznawany jest bardzo szeroki margines błędu, jeśli nie nieomylność.

Ponadto należy podkreślić, że według Ordynacji podatkowej podatnik posiada jedynie iluzoryczne prawa. Jedynym realnym prawem podatnika jest prawo do zaskarżenia decyzji, z którą się nie zgadza. Jednak także to uprawnienie, w świetle zawiłości i nieprecyzyjności przepisów, a także dominującej pozycji organów podatkowych przy interpretacji przepisów podatkowych, jawi się jako uprawnienie czysto procesowe, oparte raczej na myśleniu życzeniowym skarżącego, niż na treści przepisów. Skutkiem nieprecyzyjnego prawa jest również niespójne orzecznictwo sądów administracyjnych.

Szkody wyrządzone przez patologie systemu podatkowego są ogromne. Każdego roku znajdują one odzwierciedlenie w miliardach złotych strat zarówno dla gospodarki, jak i przedsiębiorców oraz likwidacji tysięcy miejsc pracy.

We wstępie do Raportu czytamy:
„Misją NIK jest dbałość o gospodarność i skuteczność w służbie publicznej dla Rzeczypospolitej Polskiej, a wizją NIK jest cieszący się powszechnym autorytetem najwyższy organ kontroli państwowej, którego raporty będą oczekiwanym i poszukiwanym źródłem informacji dla organów władzy i społeczeństwa”.

Właśnie to zdanie ze Wstępu do Raportu dawało nadzieję na rzetelną analizę i możliwość uzyskania konkretnych wniosków.

W lipcu 2014 roku upubliczniony został Raport z przedmiotowej kontroli. Rozpoczyna się on od smutnych, lecz prawdziwych stwierdzeń:
„W odczuciu społecznym polski fiskus jest restrykcyjny, przepisy podatkowe są skomplikowane (nieprecyzyjne, nieczytelne) i często ulegają zmianom, urzędnicy popełniają wiele błędów i mają nieprzyjazny stosunek do podatników. Zwraca się uwagę, że błędy w działaniu administracji podatkowej pozostają najczęściej bezkarne, a ewentualna odpowiedzialność urzędników jest symboliczna. Natomiast skutki finansowe i społeczne tych błędów dla podatników są poważne, włącznie z likwidacją działalności gospodarczej i utratą środków do życia. Media nagłaśniają przykłady nieprawidłowego działania organów podatkowych na szkodę podatników. Często opisywane są również przypadki, gdy organy podatkowe okazały się nieskuteczne wobec oszustów podatkowych”.

W dalszej części tekstu, w podsumowaniu wyników kontroli NIK ustalił, że:

• w okresie objętym kontrolą zwiększył się odsetek decyzji organów pierwszej instancji, od których podatnicy złożyli odwołania. Ponadto znaczna część decyzji wymiarowych wydawanych przez naczelników urzędów skarbowych i dyrektorów urzędów kontroli skarbowej jako organów pierwszej instancji została uchylona w postępowaniu odwoławczym;
• główną przyczyną uchylania decyzji wydanych w pierwszej instancji były braki w postępowaniu dowodowym. Stwierdzono także przypadki przewlekłości i wadliwości wielu postępowań odwoławczych, co naruszało zasady ogólne postępowania podatkowego i podważało zaufanie do organów podatkowych;
• istotną przyczyną częstych i długotrwałych sporów pomiędzy organami podatkowymi a podatnikami były nieprecyzyjne i nieprzejrzyste przepisy prawa podatkowego. Zwiększały one ryzyko popełnienia błędów przez podatników, sprawiały także trudności organom podatkowym i skarbowym oraz sądom administracyjnym. W wielu przypadkach sądy administracyjne stwierdzały niezgodność przepisów krajowych z przepisami wspólnotowymi UE, a także niezgodność z Konstytucją RP;
• podatnicy długo oczekiwali na zmianę błędnych interpretacji, rosła liczba skarg do sądów administracyjnych na wydane interpretacje prawa podatkowego, odsetek wadliwych interpretacji prawa podatkowego był ponad trzy razy wyższy niż odsetek uchylonych decyzji podatkowych.

Zdumiewa więc, że pomimo powyższych uwag, ocena kontrolowanej działalności brzmi:
„NIK pozytywnie ocenia przestrzeganie przez skontrolowane organy podatkowe praw podatników”.

Zasadnicza teza raportu NIK zakładająca, że „przepisy są niezrozumiałe” jest poprawna, jednak NIK nie przedstawił wniosków jakie konsekwencje w sferze praw podatnika niesie wspomniana „niezrozumiałość przepisów”. Jak to możliwe, że NIK nie wie, że podstawowym prawem podatnika są zrozumiałe, jednoznaczne przepisy podatkowe? Przepisy, które zrozumie przede wszystkim przedsiębiorca, a nie jedynie pełen skład sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.