Podatek dochodowy: śmierć wyznacza datę nabycia spadku

Przeczytaj także: Darowizna i zamiana nieruchomości w podatku dochodowym

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

22 października 1997 r. zmarł ojciec wnioskodawcy pozostawiając po sobie w spadku 1/2 część m.in. gruntu oznaczonego jako działka 2048/10. Spadkobiercami są: wnioskodawca, jego brat oraz małżonek spadkodawcy, który posiadał na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej pozostałą część tej nieruchomości. Wydane przez sąd postanowienie (z dnia 22 lutego 2011 r.) o nabyciu spadku uprawomocniło się jednak dopiero 16 marca 2011 r., na mocy którego każdy ze spadkobierców odziedziczył spadek w wysokości 1/3 masy spadkowej. Na tej podstawie wnioskodawca z bratem posiadają udziały w wysokości 1/6 nieruchomości każdy, zaś małżonka spadkodawcy 4/6. Wskazana wyżej działka gruntu została następnie podzielona na 2 części: działkę nr 2048/12 oraz nr 2048/13. Ich współwłaścicielami pozostawali w dalszym ciągu spadkobiercy w udziałach wyżej określonych. 30 września 2014 r. działka o numerze 2048/13 o wartości 40 480 zł została zamieniona na dwie inne: 2087/2 oraz 2087/4 o łącznej wartości 86 640 zł. Ich współwłaścicielami zostali wnioskodawca, jego brat oraz małżonka spadkodawcy, których udziały w nabytych nieruchomościach wynoszą odpowiednio 1/6 części, 1/6 części i 4/6 części. Jako że wartość otrzymanych nieruchomości znacznie przewyższała wartość nieruchomości oddanej, po stronie wnioskodawcy i pozostałych spadkobierców powstał dochód. Wnioskodawca zadał pytanie, jaki jest moment nabycia nieruchomości w drodze spadku oraz czy dokonana zamiana nieruchomości wiąże z obowiązkiem zapłacenia podatku dochodowego? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z przepisem art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.) – podlegającym opodatkowaniu źródłem przychodu jest odpłatne zbycie, z zastrzeżeniem ust. 2:
a. nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości,
b. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
c. prawa wieczystego użytkowania gruntów
-jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie; w przypadku zamiany okresy te odnoszą się do każdej z osób dokonującej zamiany.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. reinhard sester - Fotolia.com

Śmierć wyznacza datę nabycia spadku

Nabycie spadku ma zawsze miejsce w dacie śmierci spadkodawcy. Postanowienie sądu w sprawie nabycia spadku potwierdza jedynie tę okoliczność. Co za tym idzie, na gruncie podatku dochodowego pięcioletni okres czasu, po którym możliwa jest sprzedaż nieruchomości bez podatku, należy liczyć od końca roku, w którym zmarł spadkodawca.

W świetle powyższego uregulowania każda czynność prawna, której przedmiotem jest odpłatne zbycie nieruchomości lub praw wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a)-c) ustawy stanowi źródło przychodów w rozumieniu tego przepisu, jeżeli zostanie dokonana w określonym czasie, tj. przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie i nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej. Z przywołanego przepisu wynika przy tym jednoznacznie, że zamiana jest również formą odpłatnego zbycia.

Aby dana czynność miała charakter odpłatnej nie musi jej bowiem towarzyszyć świadczenie pieniężne i przepływ gotówkowy. Forma bezpośredniej wymiany towarów jaką jest uregulowana w art. 603 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121) umowa zamiany – w wyniku której każda ze stron zobowiązuje się przenieść na drugą stronę własność rzeczy w zamian za zobowiązanie się do przeniesienia własności innej rzeczy – również stanowi odpłatne zbycie rzeczy. Ekwiwalentem w tym wypadku jest inna rzecz, a nie wartości pieniężne. Zamiana jest więc umową o podobnym charakterze co sprzedaż. Świadczy o tym między innymi fakt, że ustawodawca nie reguluje odrębnie tej umowy, a jedynie w art. 604 Kodeksu cywilnego stanowi, że do zamiany stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży. Ponadto zgodnie z art. 155 § 1 Kodeksu cywilnego – m.in. umowa zamiany rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę. Zasadnicza różnica między umową sprzedaży a umową zamiany polega jedynie na tym, że w umowie zamiany nie występuje świadczenie pieniężne, a formę zapłaty stanowi inna rzecz. Zamiana więc podobnie jak umowa sprzedaży stanowi formę odpłatnego zbycia.

Nie ma przy tym znaczenia czy zamieniane nieruchomości mają taką samą wartość lub powierzchnię. Zamiana bowiem niezależnie od tego czy przedmiotem zamiany są nieruchomości mające taką samą wartość, czy też nie, stanowi formę odpłatnego zbycia, przez co wywołuje określone skutki podatkowe. (…)

Na gruncie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kwestią kluczową dla ustalenia 5-letniego okresu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest ustalenie momentu i formy prawnej nabycia przez Wnioskodawcę udziału w nieruchomości zbywanej tj. działce nr 2048/13.

Termin „nabycie”, którym posługuje się ustawodawca w przepisie art. 10 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy oznacza każde przeniesienie na nabywcę własności rzeczy w ramach spadku, innej jednostronnej czynności, na podstawie aktu prawnego, umowy sprzedaży, zamiany, darowizny lub innej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości. Tak więc nabycie rozumiane jest jako uzyskanie tytułu własności (nabycie własności) lub uzyskanie określonego prawa (nabycie prawa). Nabyć nieruchomość lub prawo majątkowe można odpłatnie lub nieodpłatnie (w formie darowizny, w drodze spadku).