Uwaga na podatek PCC od umowy pożyczki zaciągniętej od firmy!

Przeczytaj także: Jednorazowa pożyczka dla członka zarządu spółki: VAT czy PCC?

Art. 1 ust 1 pkt 1 lit. b) ustawy o PCC mówi, że podatkowi temu podlegają umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. Stawka podatku to natomiast 2% liczona od wartości udzielonej pożyczki.

Podatek ten nie występuje jednak zawsze. Jak bowiem mówi art. 2 pkt 4 ustawy o PCC, podatkowi temu nie podlegają czynności cywilnoprawne (inne niż umowa spółki i jej zmiany), jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług bądź zwolniona z tego podatku (z pewnymi wyjątkami, którymi nie będziemy się tutaj zajmować).

Mówiąc zatem innymi słowami, jeżeli dana czynność podlega przepisom ustawy o VAT, nie podlega opodatkowaniu PCC. Regułę tę stosuje się niezależnie od tego, która ze stron czynności cywilnoprawnej (a wymienionej w ustawie o PCC) z tytułu jej wykonania jest opodatkowana VAT-em, tudzież z niego zwolniona.

Dodajmy też, że zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy o VAT zwolnione z tego podatku są usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Podatnikami VAT, w myśl art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje tutaj obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Powstaje tutaj pewna wątpliwość, czy w przypadku, gdy udzielającym pożyczkę jest przedsiębiorca (np. osoba prowadząca firmę na własne nazwisko, spółka osobowa bądź też spółka kapitałowa), to czy dana pożyczka udzielona została w ramach działalności gospodarczej, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT?
Jeżeli tak, to będzie ona korzystała ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy i jednocześnie będzie wyłączona spod opodatkowania PCC. Jeśli nie, na pożyczkobiorcy co do zasady będzie ciążył obowiązek zapłaty PCC (występują tutaj pewne nieliczne wyjątki od tej reguły).

Niestety odpowiedź jest jednoznaczna jedynie w przypadku, gdy dany podmiot gospodarczy faktycznie prowadzi działalność gospodarczą w tym zakresie, czyli zawodowo zajmuje się udzielaniem pożyczek i czerpaniem z tego pożytków. W pozostałych przypadkach nawet sądy nie są jednomyślne, chociaż ostatnio wydawane wyroki są niekorzystne dla podatników.

I tak podejście „frontem do podatnika” przedstawił m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 16.10.2009 r. nr ITPP2/443-628/09/EŁ, gdzie spółka (podatnik VAT) udzieliła pożyczki swojemu wspólnikowi, niemniej nie prowadziła w tym zakresie działalności gospodarczej. Działalność polegająca na udzielaniu pożyczek nie była nawet wpisana do jej umowy jak też wykazana w KRS.

Organ podatkowy uznał, że udzielanie pożyczek przez podatnika podatku od towarów i usług spełnia przesłanki uznania tych czynności za podlegające opodatkowaniu, niezależnie od częstotliwości i celu ich udzielenia, czy statusu nabywcy. Udzielanie pożyczek przez podmiot prowadzący działalność gospodarczą, w związku z jej prowadzeniem, można identyfikować i zaliczać do zawodowej płaszczyzny jednostki, a więc uznać za rodzącą obowiązki w podatku od towarów i usług, nawet wówczas, gdy te czynności nie były wpisane do umowy spółki oraz nie były wykazane w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Również Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z dnia 08.07.2011 r. nr IPTPB2/436-17/11-4/KR podzielił taki pogląd. Tutaj także spółka udzieliła pożyczek (na warunkach rynkowych) swoim wspólnikom. Tutaj jednak organ nie skupił się na analizie przepisów ustawy o VAT. Wskazał jedynie, że objęcie takich pożyczek tym podatkiem powoduje, że nie wystąpi obowiązek zapłaty PCC.

Podobną sprawę rozpatrywał także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 04.10.2011 r. sygn. akt I SA/Łd 1085/11 (orzeczenie prawomocne). Tutaj jednak zarówno pożyczkodawcą jak i pożyczającym były spółki kapitałowe (zaś pożyczkodawca nie prowadził działalności w zakresie świadczenia usług pośrednictwa finansowego). Pożyczkobiorca pierwotnie z tytułu zaciągniętej pożyczki złożył deklarację PCC i zapłacił podatek, później jednak wystąpił o jego zwrot wskazując, że czynność ta była objęta podatkiem od towarów i usług.

WSA wskazał, że pożyczkodawca jest podmiotem gospodarczym o szerokim spektrum działalności, posiadającym duże możliwości w zakresie rozszerzenia zakresu swojej działalności. Zapis z rejestru sądowego należy tutaj traktować wyłącznie jako praktyczną wskazówkę dla ewentualnych kontrahentów.

Pożyczkodawca jest już podmiotem prowadzącym działalność gospodarczą, zaś dokonana czynność pożyczki stanowi jedynie jej rozszerzenie poprzez świadczenie nowej usługi. Zdaniem sądu z uwagi na to, że pożyczka dotyczyła znacznej kwoty (idącej w miliony złotych) oraz została udzielona za wynagrodzeniem, nie sposób uznać, że została ona dokonana poza prowadzoną działalnością gospodarczą.

Niestety w orzecznictwie pojawia się także zdanie odmienne i wydaj się, że występuje ono dużo częściej.