Pomoc sąsiedzka z podatkiem jak działalność gospodarcza?

Przeczytaj także: Wynajem nieruchomości w podatku dochodowym i VAT

Tak było w przypadku podatnika, którego sprawę rozstrzygnął Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 19.01.2016 r., sygn. akt I SA/Gd 1348/15. Co ważne - orzeczenie to nie jest prawomocne, w związku z czym urzędnicy zdają się iść w zaparte, że zwykła pomoc sąsiedzka jest działalnością gospodarczą. Jednakże bzdurność takich wniosków zauważył nawet resort finansów.

Otóż skarżący prowadził do marca 2006 r. warsztat samochodowy. Z uwagi na swoją chorobę jednak firmę musiał zamknąć i się przebranżowić. Obecnie jest pracownikiem ochrony fizycznej. Po pracy jednak pomaga sąsiadom czy znajomym w naprawie samochodów, kosiarek bądź maszyn rolniczych jak też doradza przy ich naprawie. Organ podatkowy powyższy fakt ustalił na podstawie zeznań świadków w toku postępowania prowadzonego wobec skarżącego.

Usługi te wykonywał jednakże nieodpłatne lub rozliczał się barterowo, w zamian za pieczywo, jajka, kury, warzywa, ryby czy też inne usługi, np. hydrauliczne, budowlane czy pożyczenie samochodu. Nigdy jednak nie oczekiwał konkretnego świadczenia.

Wykonywane przez skarżącego usługi to z reguły proste czynności, jak wymiana żarówki, uszczelek, olei i płynów, klocków hamulcowych itp., drobne prace spawalnicze czy inne drobne prace naprawcze. Świadkowie zeznali przy tym, że za naprawy nic nie płacili albo rozliczali się ze skarżącym w barterze. Najbardziej obciążały go zeznania rodziny, która twierdziła, że prace remontowe wykonuje każdego dnia naprawiając nawet kilka samochodów dziennie.

Organy podatkowe bez wahania uznały taką pomoc sąsiedzką za prowadzenie działalności gospodarczej. A ponieważ skarżący nie prowadził żadnych urządzeń, na podstawie których można by ustalić jej rozmiary, dokonały oszacowania dochodu stosując metodę porównawczą. Mówiąc innymi słowy jego dochód oszacowano na podstawie wartości, które wykazywały okoliczne warsztaty samochodowe (w ostatecznym rozrachunku oszacowano dochód na poziomie prawie 14,5 tys. zł za okres ok. 250 dni). Na tej podstawie skarżącemu został wymierzony podatek.

Sprawa trafiła do sądu, który skarcił fiskusa za takie postępowanie. WSA w pierwszej kolejności skupił się na tym, czy w rozpatrywanym przypadku zainteresowany podjął aktywne działania, które można uznać za charakterystyczne dla profesjonalnego ich świadczenia. Jedynie wówczas można bowiem mówić o działalności gospodarczej.

Ocena ta powinna jednakże uwzględniać nie tylko samodzielne znaczenie poszczególnych kryteriów kwalifikacji określonych działań jako cech charakteryzujących działalność usługową, ale też brać pod uwagę całokształt tychże działań, ich wzajemne uzupełnianie się i przydatność z punktu widzenia tego rodzaju działalności gospodarczej. Organy podatkowe powinny tutaj zatem ocenić, czy skarżący podejmował aktywne działania w zakresie świadczenia spornych usług, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców, czy też wykonywał czynności związane ze zwykłym wyświadczeniem sąsiedzkiej przysługi.

Sąd uznał, że pomimo przeprowadzenia szerokiej analizy zeznań świadków, organy podatkowe doszły do błędnej ich oceny. Biorąc pod uwagę definicję działalności gospodarczej, znajdującą się w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych WSA wyjaśnił, że o ile świadczenie przez skarżącego usług w ramach pomocy sąsiedzkiej miało jakiś sposób stały i w pewnym sensie powtarzalny, to nie przyświecał jej cel zarobkowy, którego widocznym efektem mogłoby być osiąganie przez skarżącego stałych zysków.

Świadkowie bowiem zgodnie i konsekwentnie zeznawali, że skarżący za swoją pracę nigdy nie brał i nie oczekiwał pieniędzy. Nadto strony poszczególnych transakcji też nie umawiały się nigdy konkretnie na jakąkolwiek ekwiwalentność.

Nadto praca zarobkowa skarżącego (pracował on równolegle w dwóch firmach w systemie zmianowym) również wskazuje na to, że fizycznie nie miał on kiedy świadczyć usług naprawy pojazdów mechanicznych na szerszą skalę.

Za powyższym przemawia także brak specjalistycznych narzędzi do wykonywania skomplikowanych napraw. Skarżący dysponuje bowiem jedynie zwykłymi kluczami, wkrętarką, szlifierką, wiertarką, młotkami czy przecinakami. Nie ma natomiast urządzeń profesjonalnych niezbędnych znajdujących się w warsztatach samochodowych.

Podejście reprezentowane przez organy podatkowe mogłoby doprowadzić do zabicia odruchu międzyludzkiej życzliwości i serdeczności. Z obawy przed podatkami bowiem sąsiedzi mogliby sobie przestać pomagać.

Wyrok ten nie uszedł uwadze posłów. Wystosowali oni interpelację poselską nr 1253 z pytaniem, czy aby nie mamy tutaj do czynienia ze znęcaniem się organów podatkowych nad obywatelami i marnotrawieniem pieniędzy podatników poprzez skupienie się na temacie niedorzecznym, podczas gdy mafie dokonujące wyłudzeń VAT na ogromną skalę działają w najlepsze?

Udzielający odpowiedzi podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów Marian Banaś nie skarcił wprost urzędników zajmujących się tą sprawą, niemniej wskazał, że nastąpiły zmiany personalne w odpowiedzialnej za powyższe izbie skarbowej.

Zlecono także izbie skarbowej przeprowadzenie szczegółowej analizy powołanego w orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, zapoznania pracowników izby i podległych jednostek z zapadłym wyrokiem oraz podjęcie działań zmierzających do wyeliminowania w przyszłości stwierdzonych nieprawidłowości m.in. poprzez przeprowadzenie szkoleń w tym zakresie.