Ulga na złe długi możliwa również po śmierci dłużnika?

Przeczytaj także: Czy otrzymanie odszkodowania wpływa na ulgę na złe długi?

Sprawa dotyczyła spółki, która w okresie od 24 lipca do 31 grudnia 2020 r. dokonała sprzedaży towarów na rzecz kontrahenta, czynnego podatnika VAT, która została udokumentowana wystawionymi fakturami. VAT należny z faktur sprzedaży został rozliczony z urzędem skarbowym. Termin płatności faktur przypadał w okresie pomiędzy 2 września 2020 r. a 9 lutego 2021 r. Pomimo wysyłanych wezwań do zapłaty, kontrahent nie dokonał płatności za zakupiony towar, zaś w styczniu 2021 r. zmarł. Spółka nie dokonała zbycia wierzytelności wynikających z nieopłaconych przez niego faktur.

Spółka powzięła wątpliwość, czy pomimo śmierci dłużnika, gdy nie upłynęły jeszcze 2 lata liczone od końca roku, w którym faktury wystawiono, może skorzystać z ulgi na złe długi w podatku VAT?

Fiskus – polskie przepisy nie dają takiego prawa…

Zasady korzystania z ulgi na złe długi przez wierzyciela reguluje art. 89a ustawy o VAT. Zgodnie z nim podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w stosunku do wierzytelności (w tym także ich części), których nieściągalność została uprawdopodobniona.

Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną, w przypadku gdy nie została ona uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze. Stosownej korekty dokonuje się w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, pod warunkiem że do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za ten okres wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.

Skorzystanie z ulgi na złe długi ma przy tym dodatkowe obwarowania. Polska ustawa o VAT wskazuje m.in. że od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie mogą upłynąć 2 lata, licząc od końca roku, w którym została on wystawiona, jak też na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której ulga ma zostać wykazana:
a) wierzyciel i dłużnik muszą być podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,
b) dłużnik nie może być w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

Nadto sprzedaż towaru czy usługi (w stosunku do których obecnie wierzyciel zamierza skorzystać z ulgi na złe długi) musi zostać dokonana na rzecz czynnego podatnika VAT, niebędącego w trakcie postępowania restrukturyzacyjnego, postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

Na tle tych przepisów Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z dnia 26 maja 2021 r., nr 0112-KDIL1-2.4012.146.2021.1.NF uznał, że w przypadku spółki warunki skorzystania z ulgi nie zostały spełnione. Dłużnik zmarł bowiem w styczniu 2021 r., a co za tym idzie na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której wierzyciel chciałby skorzystać z ulgi na złe długi i wykazać korektę VAT z nieopłaconych faktur, dłużnik nie był zarejestrowanym podatnikiem VAT. Zatem spółka na podstawie polskich przepisów ustawy o VAT nie jest uprawniona do skorzystania z tej ulgi.

… ale unijna dyrektywa tak

Organ jednakże na tym nie poprzestał, a odniósł się jeszcze do regulacji unijnych (we wniosku o wydanie interpretacji spółka powołała się na wyrok TSUE z dnia 15 października 2020 r. w sprawie C-335/19).

Tutaj organ podkreślił, że skoro spółka chce skorzystać z podanego wyżej wyroku TSUJE i zastosować bezpośrednio przepisy Dyrektywy 2006/112/WE w zakresie ulgi na złe długi, to będzie uprawniona do obniżenia podstawy opodatkowania i podatku należnego z tytułu nieściągalnych wierzytelności wynikających z faktur dokumentujących sprzedaż towarów w okresie od 24 lipca do 31 grudnia 2020 r.

„(…) Z uwagi na to, że Trybunał w wyroku C-335/19 orzekł o niezgodności przepisu art. 89a ust. 2 pkt 1 i pkt 3 polskiej ustawy z przepisami prawa unijnego (tj. z art. 90 Dyrektywy 2006/112/WE), to do czasu zmiany ww. przepisów krajowych podatnicy mogą zastosować obowiązujące w tym zakresie normy prawa krajowego albo bezpośrednio zastosować przepisy Dyrektywy (tym bardziej, że Trybunał w przedmiotowym wyroku potwierdził, że przepis art. 90 Dyrektywy charakteryzuje się bezpośrednią skutecznością). Zatem, podatnik – wierzyciel ma możliwość dokonania wyboru, które z przepisów (unijne czy krajowe) zastosuje w odniesieniu do możliwości skorzystania z „ulgi na złe długi”, natomiast organy podatkowe są zobowiązane respektować rozstrzygnięcie Trybunału zawarte w wyroku w sprawie C-335/19 (natomiast same nie mogą powoływać się bezpośrednio na przepisy Dyrektywy 2006/112/WE wobec podatnika w tym zakresie).(…)

Tym samym Wnioskodawca w analizowanej sprawie – jeżeli chce skorzystać z ww. wyroku TSUE i zastosuje w kwestii „ulgi na złe długi” bezpośrednio przepisy Dyrektywy 2006/112/WE – to wówczas jest on uprawniony do obniżenia podstawy opodatkowania i podatku należnego z tytułu nieściągalnych wierzytelności wynikających z faktur dokumentujących sprzedaż towarów w okresie od 24 lipca 2020 r. do 31 grudnia 2020 r.

Podsumowując, w przedstawionym stanie faktycznym Spółka w związku z niezrealizowaniem płatności przez dłużnika i jego śmiercią jest uprawniona do skorzystania z ulgi na złe długi, tj. obniżenia kwoty podatku VAT należnego wynikającego z wystawionych przez nią i niezapłaconych przez kontrahenta faktur VAT, dokumentujących dokonane na jego rzecz dostawy. (…)” - czytamy w interpretacji.