Podatek PCC od ustanowienia hipoteki

Przeczytaj także: Kredyt odnawialny: PCC od hipoteki

Art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. h) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej ustawa o PCC) mówi, że podatkowi temu podlega m.in. czynność cywilnoprawna w postaci ustanowienia hipoteki. Obowiązek podatkowy powstaje tutaj z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki (art. 3 ust. 1 pkt 2a ustawy o PCC) i spoczywa na składającym oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki (art. 4 pkt 8 ustawy o PCC). Podstawę opodatkowania stanowi tu natomiast kwota zabezpieczonej wierzytelności (art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy o PCC).

Kwota podatku jest różna w zależności od tego, z jaką hipoteką mamy do czynienia. I tak zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 7 lit. a) ustawy o PCC w przypadku ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących stawka podatku wynosi 0,1% od kwoty zabezpieczonej wierzytelności. Z kolei, zgodnie z lit. b) przytoczonego przepisu w przypadku ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej, podatek od czynności cywilnoprawnych jest określony w stałej kwocie równej 19 zł.

Warto dodać w tym miejscu, że 20 lutego 2011 r. ustawodawca znowelizował ustawę o księgach wieczystych i hipotece. W ustawie tej zniknął podział na hipotekę kaucyjną i zwykłą. Obecnie możliwe jest ustanowienie tylko hipoteki, która obejmuje wszystkie zobowiązania. „Nowa” hipoteka zabezpiecza wierzytelność do oznaczonej sumy pieniężnej. Ponieważ kwota zabezpieczonej wierzytelności jest znana, podatek od czynności cywilnoprawnych jest ustalany w wysokości 0,1% od kwoty zabezpieczonej wierzytelności. Mimo zmian w ustawie o księgach wieczystych i notariacie, w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych wciąż istnieje jednak podział na hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących jak i na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej.

O ile przepisy ustawy o PCC są wystarczające w przypadku wierzytelności określonych w złotych polskich, tak brakuje w nich zapisów odnośnie postępowania, gdy wierzytelność jest określona w walucie obcej. W materii tej trzeba się zatem odnieść do innych gałęzi prawa, którymi tutaj są przepisy kodeksu cywilnego oraz ustawy o księgach wieczystych i hipotece.

Art. 68 ust. 1 ustawy o notariacie precyzuje, że hipoteka zabezpiecza wierzytelność pieniężną, w tym również wierzytelność przyszłą. W ust. 3 ustawodawca dodał, że sumę hipoteki wyraża się w tej samej walucie co zabezpieczona wierzytelność, jeżeli strony w umowie ustanawiającej hipotekę nie postanowiły inaczej.

Art. 358 ust. 2 kodeksu cywilnego mówi z kolei, że wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej.

Jak potwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 23.02.2010 r. sygn. akt III SA/Wa 1498/09, przytoczone wyżej przepisy należy stosować w stosunku do podatku od czynności cywilnoprawnych. Jak czytamy w uzasadnieniu do wyroku, „(…) aby w sposób zgodny z prawem określić wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od czynności cywilnoprawnych z tytułu ustanowienia hipoteki zwykłej – o oznaczonej sumie pieniężnej, zabezpieczającej wierzytelności istniejące (art. 7 ust. 1 pkt 7 lit. a) u.p.c.c. w związku z art. 68 u.k.w.h.) konieczne jest ustalenie przez organ podatkowy, jaki był kurs średni ogłaszany przez Narodowy Bank Polski waluty, w której wyrażono hipotekę, w chwili albo złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki, albo w chwili zawarcia umowy ustanowienia hipoteki. Wówczas dojdzie do prawidłowego określenia zobowiązania podatkowego z uwzględnieniem stawki 0,1% podatku od czynności cywilnoprawnych, o której mowa w art. 7 ust. 1 pkt 7 lit. a) u.p.c.c.(…)”

Reasumując jeżeli zabezpieczona hipoteką wierzytelność została określona w walucie obcej i umowa nie stanowi inaczej, w walucie tej musi być także wyrażona suma hipoteki. Od hipoteki takiej podatnik powinien zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych w wysokości 0,1% wartości wierzytelności, którą hipoteka zabezpiecza, według kursu złotego określonego przez NBP na dzień powstania obowiązku podatkowego w tym podatku.