Umowa forfaitingu: podatek CIT, VAT, PCC

Przeczytaj także: Aport przedsiębiorstwa do spółki kapitałowej neutralny podatkowo?

Przechodząc dalej, na grunt ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: VAT), stosownie do art. 43 ust. 1 pkt 38 VAT, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę. Z kolei w myśl art. 43 ust. 1 pkt 40 VAT, zwolnione są od podatku usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usług pośrednictwa w świadczeniu tych usług. Zgodnie zaś z art. 43 ust. 15 VAT powyższe zwolnienia nie mają zastosowania m.in. do czynności ściągania długów, w tym factoringu. Umowy faktoringu i forfaitingu nie zostały zdefiniowane w polskich przepisach prawa. Obie umowy dotyczą nabywania wierzytelności, z tym że factoring obejmuje wierzytelności krótkoterminowe, głównie krajowe, a forfaiting obejmuje wierzytelności długoterminowe, głównie zagraniczne, które muszą spełniać ostre kryteria. W świetle powyższego niestety należy uznać, że forfaiting kwalifikuje się pod przepis art. 43 ust. 15 VAT i nie będzie zwolniony z VAT.

Z kolei na gruncie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: UPCC) podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają następujące czynności cywilnoprawne: umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, umowy pożyczki, umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy, umowy dożywocia, umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat, ustanowienie hipoteki, ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności, umowy depozytu nieprawidłowego, umowy spółki (akty założycielskie). Generalnie rzecz ujmując ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jednocześnie ustawowe wyliczenie zostało wzmocnione zasadą, zgodnie z którą o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu tym podatkiem decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa. Tym samym, jeżeli strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób to dla oceny, czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikacje pod względem prawnym.

Szczegółowe określenie zakresu przedmiotowego ma określone konsekwencje. Ustawodawca, wprowadzając zasadę numerus clausus czynności podlegających opodatkowaniu, wyłączył od opodatkowania inne podobne, które nie zostały wyraźnie wskazane w przepisie. Oznacza to, że czynności niewymienione w ustawowym katalogu nie podlegają opodatkowaniu, nawet gdy wywołują skutki w sferze gospodarczej takie same bądź podobne do tych, które zostały w nim wyliczone.

Poza zakresem obowiązywania UPCC pozostają umowy nazwane pozakodeksowe (uregulowane w innych niż kodeks cywilny aktach prawnych), np. umowa kredytu bankowego, o grę lub zakład itp. Podobna jest też sytuacja umów nienazwanych, czyli umów, które często nie dadzą się zakwalifikować do żadnego z ustawowych typów, a które zostały uregulowane przez praktykę obrotu, głównie gospodarczego, choć niekiedy występują pod określonymi nazwami (np. faktoring, franchising, forfaiting, sponsoring itd.). Faktem jest, że niejednokrotnie jednoznaczna ocena charakteru prawnego tego rodzaju umów jest utrudniona, co jest źródłem wielu kontrowersji. Zgodzić się jednak trzeba z oceną, że niektóre z tych umów mogą zawierać w całości elementy (cechy) określonych umów opodatkowanych, najczęściej sprzedaży lub pożyczki (wskutek czego są zaliczane również do umów mieszanych), dlatego w konkretnym wypadku próby kwalifikowania ich jako czynności wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 UPCC można uznać za uzasadnione.