Środki trwałe: zmiana metody amortyzacji niemożliwa

Przeczytaj także: Korekta odpisów amortyzacyjnych i zeznań podatkowych

Obowiązkowe przejście z metody degresywnej na liniową

Kolejną obok podstawowej ważną metodą stosowaną do amortyzacji środków trwałych jest metoda degresywna, uregulowana w art. 16k ust. 1–3 ustawy o CIT (art. 22k ust. 1–3 ustawy o PIT). W jej przypadku odpisów amortyzacyjnych dokonuje się w:

• pierwszym roku używania środka trwałego – przy zastosowaniu stawki podanej w Wykazie stawek amortyzacyjnych podwyższonej o współczynnik nie wyższy niż 2,0,
• następnych latach podatkowych – od jego wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne, ustalone na początek kolejnych lat używania tego pojazdu.

Ta podwyższona stawka amortyzacyjna jest stosowana tylko w tych latach podatkowych, w których amortyzacja przy zastosowaniu metody degresywnej jest wyższa od amortyzacji dokonywanej metodą liniową. Natomiast począwszy od roku podatkowego, w którym tak określona roczna kwota amortyzacji miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, podatnicy dokonują dalszych odpisów amortyzacyjnych według metody liniowej, przy zastosowaniu stawki amortyzacyjnej z Wykazu lub stawki podwyższonej. Przy czym 2,0 to maksymalna wysokość współczynnika. Podatnik może go więc przyjąć w innej wybranej przez siebie wysokości (jednak nie wyższej niż 2,0).

---

WAŻNE
W przypadku degresywnej metody amortyzacji przejście z niej w odpowiednim momencie na metodę liniową jest niezależne od woli podatnika, lecz stanowi jego powinność wynikającą z przepisów obowiązującego prawa (art. 16k ust. 1 ustawy o CIT i art. 22k ust. 1 ustawy o PIT). Momentem tym, wyznaczonym przez okoliczności, o których mowa we wspomnianych przepisach, jest początek roku.

---

Podatnicy korzystający z omawianej metody powinni zatem pamiętać o tym, aby nie przegapić momentu, w którym powinni przejść na liniową metodę amortyzacji. W tym celu wskazane jest w ich przypadku obliczenie na początku każdego roku podatkowego rocznego odpisu amortyzacyjnego według metody degresywnej, a następnie porównanie go z rocznym odpisem amortyzacyjnym przy zastosowaniu metody liniowej.

PRZYKŁAD Amortyzacja auta (metoda degresywna i liniowa)
Spółka kupiła samochód ciężarowy, którego wartość początkowa wyniosła 300.000 zł. W przypadku przyjęcia amortyzacji metodą liniową według stawki 20%:

1. roczny odpis amortyzacyjny wyniósłby 60.000 zł (tj. 300.000 zł × 20%),
2. miesięczny odpis amortyzacyjny wyniósłby 5.000 zł (tj. 300.000 zł × 20% : 12).

Przy zastosowaniu tej metody samochód zostałby w całości zamortyzowany w marcu 2018 roku.

Jeśli natomiast podatnik zdecydowałby się na degresywną metodę amortyzacji auta, wolno by mu było zastosować stawkę podaną w wykazie, podwyższoną o współczynnik nie wyższy niż 2,0. Załóżmy, że spółka przyjęła właśnie taki maksymalny współczynnik.

Kwota odpisów w 1. roku amortyzacji

1. roczny odpis amortyzacyjny wyniesie w pierwszym roku 120.000 zł (tj. 300.000 zł × 20% × 2,0),
2. miesięczny odpis amortyzacyjny wyniesie w pierwszym roku 10.000 zł (tj. 300.000 zł × 20% × 2,0 : 12).

Kwota odpisów w 2. roku amortyzacji
W 2. roku amortyzację trzeba będzie liczyć od kwoty 180.000 zł (tj. wartość początkowa 300.000 zł – dokonane odpisy amortyzacyjne 120.000 zł).

1. roczny odpis amortyzacyjny wyniesie 72.000 zł (tj. 180.000 zł × 20% × 2,0),
2. miesięczny odpis amortyzacyjny wyniesie 6.000 zł (tj. 180.000 zł × 20% × 2,0 : 12).

Kwota odpisów w 3. roku amortyzacji
W 3. roku amortyzację należałoby liczyć od kwoty 108.000 zł (tj. 300.000 zł – 120.000 zł – 72.000 zł). Wówczas roczny odpis amortyzacyjny wyniósłby 43.200 zł (tj. 108.000 zł × 20% × 2,0).

Ponieważ odpis amortyzacyjny obliczony według metody degresywnej (tj. 43.200 zł) byłby niższy niż obliczony metodą liniową (60.000 zł), od początku 3. roku amortyzacji podatnik będzie musiał przejść na metodę liniową. Oznacza to, że w 3. roku odpis amortyzacyjny od firmowego samochodu wyniesie w spółce nie 43.200 zł, lecz 60.000 zł (tj. 300.000 zł × 20%).

Kwota odpisów w 4. roku amortyzacji
W 4. roku podatnik będzie kontynuował amortyzację według metody liniowej. W tym okresie roczna amortyzacja wyniesie jednak nie 60.000 zł, lecz 48.000 zł, ponieważ odpisy amortyzacyjne zrównają się z wartością początkową środka trwałego.

Nie należy również zapominać o tym, że metodę degresywną wolno stosować jedynie w stosunku do niektórych środków trwałych. Mianowicie mogą być nią objęte maszyny i urządzenia zaliczone do grupy 3–6 i 8 Klasyfikacji Środków Trwałych oraz środki transportu, z wyłączeniem samochodów osobowych.

Zmiana stawki amortyzacyjnej jako sposób na optymalizację podatkową

Wyjątkiem od tego, że raz przyjęte zasady amortyzacji środka trwałego należy stosować aż do jego całkowitego zamortyzowania, jest możliwość zmiany wysokości stawek amortyzacyjnych. Przepisy pozwalają bowiem na obniżanie bądź podwyższanie wysokości tych stawek, przy czym w tym pierwszym przypadku zmiany stawki dokonuje się, począwszy od miesiąca, w którym środki te zostały wprowadzone do ewidencji. Oznacza to, że w przypadku środków trwałych wprowadzanych do ewidencji możliwe jest obniżenie stawki przy dokonywaniu pierwszego odpisu amortyzacyjnego. W odniesieniu zaś do amortyzowanych już przez podatnika składników majątkowych nie jest możliwe obniżenie stawki z Wykazu w trakcie roku podatkowego. Obniżenia takiego wolno dokonać, dopiero począwszy od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego (art. 16i ust. 5 ustawy o CIT i art. 22i ust. 5 ustawy o PIT).

---

WAŻNE
Zatem w zależności od tego, z jaką częstotliwością podatnik dokonuje odpisów amortyzacyjnych od konkretnego środka trwałego, obniżenie stawki amortyzacyjnej stosowanej w danym roku podatkowym może być dokonane:

• w styczniu następnego roku – w przypadku amortyzacji miesięcznej,
• na koniec pierwszego kwartału następnego roku – przy amortyzacji kwartalnej,
• na koniec następnego roku – jeśli amortyzacji dokonuje jednorazowo na koniec roku podatkowego.

---

Nie jest natomiast dopuszczalne obniżenie stawki amortyzacyjnej, w sytuacji gdy w danym roku podatkowym przedsiębiorca dokonał już we właściwy sposób odpisu amortyzacyjnego przy zastosowaniu stawki z Wykazu. W konsekwencji nie wolno z tego powodu korygować amortyzacji oraz kosztów uzyskania przychodów, potrąconych z tytułu dotyczących tej amortyzacji odpisów.

PRZYKŁAD Dopuszczalny termin obniżenia stawki amortyzacyjnej
Spółka kupiła samochód osobowy w marcu 2014 roku. W tym samym miesiącu wspomniany składnik majątku został przez nią wprowadzony do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Oznacza to, że przewidzianą w Wykazie dla tego rodzaju pojazdów stawkę amortyzacji 20% wolno podatnikowi obniżyć w marcu br. Jeśli w tym czasie nie dokona takiego obniżenia, będzie mógł to zrobić dopiero z początkiem 2015 roku.