JPK CIT/PIT 2026 - koniec papierowych ksiąg i początek automatycznej kontroli podatkowej

Przeczytaj także: Trzeba opóźnić raportowanie JPK_CIT - apeluje Konfederacja Lewiatan

Cyfrowa Formuła Kontroli: Na Czym Polega Nowy JPK?

Wprowadzane rozporządzeniami Ministra Finansów nowe Jednolite Pliki Kontrolne w zakresie podatków dochodowych (CIT i PIT) to w istocie cyfrowe odwzorowanie pełnych ksiąg rachunkowych firmy. Całe to sprawozdanie jest rozbite na dwie kluczowe struktury logiczne:

1. JPK_KR_PD (Księgi Rachunkowe Podatek Dochodowy): Serce raportowania. Zawiera plan kont, dziennik księgowań, zestawienia obrotów i sald (ZOiS) oraz — co najważniejsze — cyfrowe dane niezbędne do przeliczenia wyniku podatkowego.
2. JPK_ST_KR (Ewidencja Środków Trwałych i WNiP): Bardzo szczegółowa ewidencja majątku trwałego, ze wszystkimi danymi o nabyciu, amortyzacji (bilansowej i podatkowej) oraz zbyciu lub likwidacji.

Ich celem jest umożliwienie organom skarbowym automatycznej, natychmiastowej i masowej analizy danych, bez konieczności wychodzenia zza biurka. Urzędnik otrzyma gotowy, ustrukturyzowany materiał, który pozwoli mu w sekundę obliczyć dochód do opodatkowania i zestawić go z danymi z deklaracji.

Kalendarz Wdrożenia: Kogo i Kiedy Dotknie Nowy Obowiązek?

Choć pełne wdrożenie dla większości przedsiębiorstw nastąpi w 2026 roku, duże podmioty muszą przygotować się znacznie szybciej.

Termin Obowiązywania	Podmioty Objęte Obowiązkiem	Obowiązujący Plik
Od 1 stycznia 2025 r.	Podatnicy CIT i spółki niebędące osobami prawnymi, których przychód (lub obrót) przekroczył 50 mln euro w poprzednim roku, oraz Podatkowe Grupy Kapitałowe (PGK).	JPK_KR_PD
Od 1 stycznia 2026 r.	Wszyscy pozostali podatnicy CIT, spółki niebędące osobami prawnymi, a także podatnicy PIT (prowadzący księgi rachunkowe i zobowiązani do przesyłania JPK_V7M).	JPK_KR_PD i JPK_ST_KR

Nowe przepisy wymagają prowadzenia ksiąg w postaci elektronicznej oraz ich wysyłki w formie ustrukturyzowanej JPK, zaraz po zakończeniu roku podatkowego, do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.

Rewolucja w Rachunkowości: Koniec Różnic Bilansowych i Podatkowych

Kluczową innowacją JPK_KR_PD jest to, że wymusza on pełne powiązanie planu kont z przepisami podatkowymi. To już nie wystarczy, aby księgi były poprawne rachunkowo – muszą być również podatkowo transparentne.

1. Znaczniki Kont Księgowych (Słowniki MF)
Każde konto księgowe używane w firmie musi zostać przypisane do odpowiedniego znacznika określonego przez Ministerstwo Finansów. Te znaczniki klasyfikują konta z punktu widzenia podatku dochodowego (PD):

• Czy to jest koszt uznawany za koszt uzyskania przychodu?
• Czy to jest koszt nieuznawany (np. reprezentacja)?
• Czy to są przychody zwolnione od opodatkowania?

W efekcie, plan kont, który trafia do skarbówki, jest od razu „przetłumaczony” na język podatkowy. Co więcej, wprowadzono aż 7 grup słowników dla różnych typów jednostek (np. banki, firmy leasingowe, ubezpieczyciele, „pozostali”), co oznacza konieczność szczegółowego dostosowania się do wymogów branżowych.

2. Cyfrowa Kalkulacja Dochodu
Najważniejsza zmiana dotyczy automatycznego ujawniania różnic między wynikiem bilansowym (rachunkowym) a dochodem (stratą) do opodatkowania. JPK_KR_PD staje się cyfrowym załącznikiem do zeznania rocznego (CIT/PIT), prezentującym jawną formułę obliczenia dochodu:

Wynik Finansowy (Bilansowy) +/- Trwałe Różnice Podatkowe +/- Przejściowe Różnice Podatkowe

Dzięki specjalnym polom i znacznikom, system skarbówki sam zsumuje pozycje zwiększające i zmniejszające wynik. Przykładowo, jeśli wydatki na reprezentację zostały zaksięgowane jako koszt, to znacznik w JPK_KR_PD jasno wskaże, o jaką kwotę należy powiększyć podstawę opodatkowania.

3. Integracja z KSeF i Kontrahentami
JPK CIT/PIT wymusza integrację z dwoma innymi kluczowymi systemami:

• KSeF (Krajowy System e-Faktur): W przypadku wszystkich faktur wystawionych lub otrzymanych w KSeF, niezbędne będzie podanie w JPK ich unikalnego numeru identyfikującego z tego systemu. Wymaga to natychmiastowego powiązania zapisów księgowych z danymi KSeF.
• Dane Kontrahentów: Konieczne jest raportowanie numeru NIP kontrahenta (o ile go posiada) oraz oznaczenia kraju pochodzenia. Dotyczy to przede wszystkim zapisów w dzienniku księgowym związanych z rozrachunkami. W efekcie skarbówka zobaczy, z kim i na jaką kwotę firma miała obrót.

Środki Trwałe i WNiP pod Największą Lupą (JPK_ST_KR)

Wprowadzenie ustrukturyzowanego raportowania dla majątku trwałego to nowy poziom szczegółowości. Wcześniej firmy prowadziły ewidencję z różną precyzją, teraz JPK_ST_KR wymaga skompletowania i przesłania bardzo szerokiego zbioru danych, w tym:

• Identyfikacja: Unikalny numer inwentarzowy, grupa rodzajowa (KŚT).
• Dokumentacja: Numer i rodzaj dokumentu potwierdzającego nabycie lub wytworzenie (np. OT – przyjęcie środka), a w przypadku likwidacji – dokument LT (likwidacja) .
• Amortyzacja Dualna: W JPK trzeba wykazać osobno stawkę i kwotę amortyzacji bilansowej oraz stawkę i kwotę amortyzacji podatkowej. Jest to klucz do wykrycia wszelkich różnic amortyzacyjnych (np. przyspieszonej amortyzacji) i automatycznej weryfikacji prawidłowości odpisów.
• Zbycie/Likwidacja: Pełne dane o dacie, wartości, zysku/stracie ze zbycia, a także numer faktury KSeF, jeśli środek trwały został sprzedany.

Wniosek: Aby poprawnie wygenerować plik JPK_ST_KR, konieczny jest przegląd i uzupełnienie wszystkich istniejących kartotek środków trwałych, włącznie z tymi już w pełni zamortyzowanymi, o wszystkie obligatoryjne pola. Bez tych danych wysyłka pliku będzie niemożliwa.

Wnioski dla Przedsiębiorcy: Jak Przygotować Firmę do Cyfrowego Audytu?

JPK CIT/PIT to potężne narzędzie, które przekształca księgi rachunkowe w transparentne cyfrowe źródło danych dla administracji podatkowej. Od 2026 roku (lub 2025 r. dla dużych graczy) wszystkie Twoje operacje gospodarcze – od sald należności i zobowiązań, przez stany magazynowe, aż po różnice podatkowe — będą analizowane niemal w czasie rzeczywistym.

Kluczowe działania do podjęcia najpóźniej do końca 2025 roku:

1. Audyt Systemów IT: Zweryfikuj, czy Twój obecny system księgowy (ERP) jest w stanie automatycznie generować pliki JPK_KR_PD i JPK_ST_KR, uwzględniając nowe znaczniki kont, powiązania z KSeF i dualne dane amortyzacyjne.
2. Porządkowanie Danych: Przeprowadź szczegółowy przegląd i porządkowanie:
   
   • Kartoteki Środków Trwałych: Uzupełnij brakujące numery inwentarzowe, daty nabycia/wytworzenia oraz numery dokumentów OT/LT.
   • Zapasy Magazynowe: Dokonaj weryfikacji, utylizacji zniszczonych zapasów lub odpisów aktualizujących wartość. Zalegające zapasy będą widoczne i mogą budzić zainteresowanie organów.
   • Należności i Zobowiązania: Spisz przedawnione lub utwórz odpisy aktualizujące na należności, których odzyskanie jest wątpliwe.
3. Szkolenie Kadr: Zespół księgowy i finansowy musi poznać nowe wymogi dotyczące oznaczania kont i dokumentowania operacji (zwłaszcza w zakresie różnic podatkowych). Błąd w oznaczeniu konta może kosztować firmę kontrolę.

Przejście na nowy model raportowania to nie tylko wymóg prawny, ale i szansa na uporządkowanie danych finansowych w firmie. Pamiętaj, że zautomatyzowana kontrola jest bezbłędna. Tylko perfekcyjnie uporządkowane księgi zapewnią spokój i bezpieczeństwo podatkowe w erze JPK CIT/PIT.

Autor: Jacek Czernecki, Doradca Podatkowy,