Zasady i tryb prowadzenia kontroli celno-skarbowej

Przeczytaj także: Kontrola podatkowa a celno-skarbowa

Zakres kontroli celno-skarbowej

Kontroli celno-skarbowej podlega przede wszystkim przestrzeganie przepisów prawa podatkowego. Ponadto w art. 54 ustawy o KAS wskazane zostały inne kontrolowane obszary, do których należy w szczególności przestrzeganie prawa dewizowego, celnego oraz innych przepisów w zakresie przywozu i wywozu towarów, a także regulujących urządzanie i przeprowadzanie gier losowych, posiadania automatów do gier hazardowych oraz przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Ponadto ustawa o KAS wskazuje szczególne miejsca i przedmioty podlegające kontroli celno-skarbowej. Są to m.in. paliwa w zbiorniku przewozowym, produkcja i handel automatami do gier, przesyłki pocztowe, ruch drogowy.

Zakres kontroli celno-skarbowej jest bardzo szeroki i obejmuje tematykę zarówno z zakresu przepisów prawa podatkowego, jak i innych przepisów wykorzystywanych w ocenie ustawodawcy najczęściej do popełniania nadużyć i uszczuplania dochodów skarbowych.

Tryb prowadzenia kontroli celno-skarbowej

Miejscem kontroli jest w zależności od potrzeb siedziba kontrolowanego, miejsce prowadzenia lub przechowywania ksiąg rachunkowych oraz każde inne miejsce związane z działalnością kontrolowanego. Ponadto kontrola może być prowadzona w urzędzie celno-skarbowym, na przejściu granicznym czy w oddziałach celnych urzędów celno-skarbowych.

Warto podkreślić, że szeroki jest nie tylko zakres właściwości rzeczowej, lecz także właściwości miejscowej. Zgodnie z art. 61 ustawy o KAS urząd celno-skarbowy może wykonywać swoją kontrolę na obszarze całego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Pierwszym etapem kontroli celno-skarbowej jest jej wszczęcie na podstawie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. Datą rozpoczęcia kontroli jest dzień doręczenia upoważnienia podatnikowi.

Zasadniczo kontrola powinna być zakończona bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu trzech miesięcy od jej rozpoczęcia. Należy jednak pamiętać, że organ celno-skarbowy może przedłużyć ten termin z ważnych przyczyn. Ustawa nie zawiera przepisu wyznaczającego maksymalny okres kontroli, dlatego mogą się zdarzyć sytuacje, w których przedsiębiorcy są kontrolowani miesiącami, a nawet latami.

Formalnym zakończeniem kontroli jest dostarczenie podatnikowi wyników kontroli lub protokołu (m.in. w przypadku gier hazardowych, paliw czy refundacji wywozowych).

Uprawnienia kontrolującego i obowiązki kontrolowanego

Ramy kontroli celno-skarbowej wyznaczone są przez prawa i obowiązki zarówno urzędnika prowadzącego kontrolę, jak i podatnika. Podatnik, u którego prowadzona jest kontrola, powinien na żądanie organu umożliwić wstęp do siedziby oraz innych pomieszczeń firmy, lokalu mieszkalnego, udzielić pisemnych lub ustnych wyjaśnień i informacji, okazać dokumenty finansowe, a także inne związane z działalnością gospodarczą, sporządzić odpisy, kopie, wyciągi, umożliwić dokonanie oględzin, przesłuchania, w tym także pracowników podatnika i świadków, umożliwić pobranie próbek towarów. Kontrolujący ma także prawo do dokonania analizy i badania towarów, surowców i półproduktów.

Ponadto kontrolowany powinien umożliwić wgląd w dokumenty, udzielić wsparcia technicznego, przedstawić na żądanie tłumaczenia dokumentów, przeprowadzić na żądanie spis z natury, udostępnić w niezbędnym zakresie środki łączności, zapewnić warunki do wykonywania czynności przez organ. Kontrolujący są także uprawnieni do przeprowadzenia rewizji, przeszukania osób, kontroli przesyłek pocztowych, zatrzymania pojazdów i innych środków przewozu oraz kontroli znajdującego się w nich paliwa.

Dodatkowo w kontrolę celno-skarbową może zostać zaangażowany kontrahent kontrolowanego, poprzez wezwanie do udostępnienia dokumentów, informacji, wyjaśnień, ksiąg rachunkowych. Przepis nie dotyczy tylko bezpośrednich kontrahentów.

Po kontroli…

Najbardziej pożądanym przez podatnika scenariuszem zakończenia kontroli celno-skarbowej jest brak stwierdzenia nieprawidłowości. W przypadku, gdy organ stwierdzi nieprawidłowości, podatnik ma możliwość dokonania korekty rozliczeń. Jeżeli tego nie zrobi lub organ podatkowy nie uwzględni złożonej przez niego korekty, kontrola celno-skarbowa przekształca się w postępowanie podatkowe.

Co zrobić, jeżeli kontrola się właśnie rozpoczyna?

Z pewnością nie należy wpadać w panikę. W pierwszej kolejności warto skontaktować się z doradcą podatkowym, który powinien dokonać analizy obszaru objętego kontrolą, a następnie wyspecyfikować tematy, które mogą być przedmiotem dalszych pytań. Dobrą praktyką jest także udzielanie krótkich i konkretnych odpowiedzi na wezwanie organu. W większości przypadków to wystarczy, a jeżeli kontrolujący będzie miał dodatkowe pytania, to z pewnością dopyta. Zbyt rozbudowane odpowiedzi mogą być wskazówką dla organu w zakresie dalszej kontroli. Warto też uzgodnić z doradcą podatkowym strategię na kontrolę podatkową, gdyż od tego zależy dalsza współpraca z kontrolującymi, a także zakres udzielanych informacji i wynik kontroli. Dobrą praktyką jest także poinformowanie innych pracowników o wszczętej kontroli podatkowej, ograniczenie kontaktu kontrolujących z innymi pracownikami (np. poprzez wydzielenie odrębnego pokoju) oraz ustalenie zasad kontaktu kontrolujący – kontrolowany i reprezentacji kontrolowanego w toku kontroli.