Ulga rehabilitacyjna: zasady rozliczania w PIT za 2020 r.

Przeczytaj także: Firmowy samochód osobowy w uldze rehabilitacyjnej?

Ulga rehabilitacyjna, będąca odliczeniem od dochodu/przychodu pozwala uwzględnić w rocznym rozliczeniu podatku wydatki ponoszone na cele rehabilitacyjne bądź na cele ułatwiające wykonywanie czynności życiowych.

Prawo do ulgi rehabilitacyjnej ma:

1. podatnik mający status osoby niepełnosprawnej, czyli osoba, która posiada:
   • orzeczenie o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach lub
   • decyzję przyznającą rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
   • orzeczenie o niepełnosprawności, wydane na podstawie odrębnych przepisów, w przypadku gdy osoba ta nie ukończyła 16. roku życia, albo
   • orzeczenie o niepełnosprawności wydane przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do dnia 31 sierpnia1997 r.
2. podatnik, który ma na utrzymaniu osobę niepełnosprawną będący współmałżonkiem, dzieckiem własnym bądź przysposobionym, dzieckiem obcym przyjętym na wychowanie, pasierbem, rodzicem, rodzicem współmałżonka, rodzeństwem, ojczymem, macochą, zięciem, synową – ale tylko wówczas, gdy w roku podatkowym dochody osoby niepełnosprawnej nie przekraczają dwunastokrotności kwoty renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego (do dochodów tych nie zalicza się alimentów na rzecz dzieci, o których mowa w art. 6 ust. 4 updof, świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 100a updof, jednorazowego świadczenia pieniężnego dla emerytów i rencistów w 2020 r. oraz zasiłku pielęgnacyjnego).

Fiskus wyjaśnia
W przypadku, gdy oboje rodzice łożą na utrzymanie niepełnosprawnego dziecka (bez względu na to, czy pozostają w związku małżeńskim czy też nie), każdemu z nich przysługuje prawo do ulgi rehabilitacyjnej w wysokości faktycznie poniesionego przez siebie wydatku. W przypadku wydatków ograniczonych limitem kwotowym każdemu z rodziców przysługuje odrębny (własny) limit.

Ulga ta co do zasady nie jest limitowana (z pewnymi wyjątkami, dla których określono ryczałty). Ogranicza ją jedynie dochód podatnika korzystającego z ulgi.

Co podlega odliczeniu?

Zgodnie z art. 26 ust. 7a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych odliczeniu podlegają wydatki poniesione na:
1) adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
2) przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
3) zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego;
4) zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
5) odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym;
6) odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne;
7) opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;
8) utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł;
9) opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa;
10) opłacenie tłumacza języka migowego;
11) kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia;
12) leki - w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo);
13) odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
a) osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,
b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 - również innymi środkami transportu niż wymienione w lit. a;
14) używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną albo dziecko niepełnosprawne, które nie ukończyło 16. roku życia - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł;
15) odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:
a) na turnusie rehabilitacyjnym,
b) w zakładach, o których mowa w pkt 6,
c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży, o których mowa w pkt 11.

Wskazany katalog odliczeń jest zamknięty, a organy podatkowe podkreślają, że nie można go interpretować rozszerzająco.

Limity wydatków

Wydatki rozliczane w ramach ulgi rehabilitacyjnej zostały podzielone na dwie kategorie: limitowane i nielimitowane. Do wydatków limitowanych zalicza się: opłacenie przewodników, utrzymanie psa asystującego, ulga na samochód osobowy i zakup leków. Reszta wydatków jest nielimitowana, co oznacza, że są one odliczane w pełnej, aczkolwiek rzeczywiście poniesionej wysokości.

Wydatki limitowane

Przewodnik
W przypadku odliczenia wydatków związanych z opłaceniem przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, odliczeniu podlega maksymalna kwota 2.280 zł.
Warunkiem dokonania tego odliczenia jest poniesienie wydatku, który może zostać dokonany również w innej formie niż pieniężna (ta decyzja pozostaje w gestii stron umowy). Przewodnikiem osoby niewidomej lub osoby z niepełnosprawnością ruchową może być każda osoba fizyczna. Ustawa nie określa formy czy rodzaju umowy, jaka powinna zostać zawarta z przewodnikiem – decyzję w tej sprawie podejmują strony umowy.

Pies asystujący
W przypadku utrzymanie psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczyć można maksymalnie kwotę 2.280 zł. Podatnik korzystający z ulgi nie musi posiadać tutaj udokumentowanych poniesionych wydatków, ale na wezwanie fiskusa musi okazać certyfikat potwierdzający status psa asystującego.

Używanie samochodu osobowego
W przypadku odliczenia wydatków z tytułu używania samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16. roku życia – kwota rocznego limitu ulgi wynosi 2.280 zł.

Możliwość korzystania z ulgi przysługuje tylko tym osobom, które są właścicielami lub współwłaścicielami samochodu osobowego. Nie obejmuje ona innych środków transportu (np. samochodów ciężarowych).

Nie są tutaj honorowane inne tytuły prawne do korzystania z pojazdu, np. umowa najmu, dzierżawy, użyczenia.

Podatnik korzystający z ulgi nie musi posiadać prawa jazdy.

W zeznaniu rocznym podatnik może odliczyć kwotę ulgi do wysokości 2.280 zł. Każda osoba niepełnosprawna (osoba mająca na utrzymaniu osobę niepełnosprawną) dysponuje tutaj własnym limitem, który u tej osoby nie może być jednak podwojony (np. gdy osoba niepełnosprawna posiada na utrzymaniu inną osobę niepełnosprawną).

Zakup leków
Zamierzając skorzystać z ulgi na zakup leków należy pamiętać, że:

• ulga dostępna jest jedynie dla tych, których miesięczna kwota na zakup leków przekracza 100 zł– odliczeniu podlega wyłącznie nadwyżka ponad tę kwotę; podatnicy, którzy poniosą wydatki w kwocie mniejszej, np. 90 zł, nie nabywają prawa do odliczenia za ten miesiąc;
• nie można zsumować wydatków na zakup leków w różnych miesiącach;
• możliwość odliczenia wydatków na leki wymaga stwierdzenia przez lekarza specjalistę, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki stale lub czasowo;
• prawo do ulgi przysługuje na wszystkie leki, których konieczność stosowania stałego bądź tymczasowego zaleci lekarz, niezależnie od tego, czy leki związane są ze schorzeniem, w związku z którym orzeczono niepełnosprawność, czy też z jakimkolwiek innym schorzeniem.

Wydatki nielimitowane

Pozostałe wydatki wymienione w katalogu ulgi nie podlegają limitowaniu. Można je zatem odliczyć w pełnej wysokości poniesionej przez danego podatnika, o ile pozwalają na to uzyskane przez niego przychody/dochody. Wydatki takie muszą oczywiście być należycie udokumentowane.

Warunki odliczenia

Z odliczenia w ramach ulgi rehabilitacyjnej może skorzystać podatnik, który:

1. uzyskał przychody (dochody) opodatkowane skalą podatkową i/lub ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
2. poniósł wydatki kwalifikujące się do wydatków na cele rehabilitacyjne lub na cele ułatwiające wykonywanie czynności życiowych, a wydatki te nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków:
   • Zakładowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (ZFRON),
   • Zakładowego Funduszu Aktywności (ZFA),
   • Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON),
   • Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ),
   • Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych (ZFŚS)
   - ani zwrócone w jakiejkolwiek formie.
   
   W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.

Dokumentowanie wydatków

Podatnik zamierzający skorzystać z ulgi rehabilitacyjnej z jednej strony musi posiadać dowody potwierdzające wartość poniesionych wydatków, z drugiej zaś, przy korzystaniu z odliczeń ryczałtowych - dowody potwierdzające do nich prawo.

Dokumentami wskazującymi fakt poniesienia danego wydatku w określonej wysokości jest m.in. faktura czy rachunek wystawiony przez sprzedawcę (identyfikujące strony transakcji, jej przedmiot i wartość) oraz odpowiednie dowody zapłaty, mówiące o tym, jakiego rodzaju towar bądź świadczenie zostało nabyte oraz potwierdzające, że faktycznie nastąpiła na nie zapłata

Odliczać można zarówno wydatki poniesione w kraju jak i za granicą (po przeliczeniu ich wartości na złote polskie wg średniego kursu NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień poniesienia wydatku.

Śmierć osoby niepełnosprawnej

W ramach ulgi rehabilitacyjnej odliczeniu podlegają wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesione w roku podatkowym przez podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne. Chodzi tutaj zatem o wydatki na cele związane z rehabilitacją osoby niepełnosprawnej ponoszone w czasie, gdy pozostawała ona na utrzymaniu podatnika.

Śmierć osoby niepełnosprawnej nie przekreśla zatem prawa do skorzystania z ulgi przez podatnika mającego ją na utrzymaniu z tytułu wydatków ponoszonych w czasie, gdy ta żyła (i na takim utrzymaniu pozostawała)

Dla kogo odliczenie?

Ulgę rozliczają podatnicy rozliczający się na formularzach PIT-28, PIT-36 i PIT-37. Wykazuje się ją w załączniku PIT/O i następnie przenosi do zeznania rocznego. Warto także pamiętać, iż wydatków odliczonych przykładowo w zeznaniu PIT-28 nie można odliczyć w innym, jeżeli podatnik składa kilka rozliczeń rocznych.

Fiskus wyjaśnia

W broszurze informacyjnej resortu finansów w zakresie ulgi rehabilitacyjnej, odnoszącej się do wydatków nielimitowanych, czytamy:

1. W zakresie związanym z adaptacją i wyposażeniem mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności:
   a) nie został określony katalog wydatków na adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych, które mogą podlegać odliczeniu – w każdym przypadku decydujące powinny być potrzeby danego podatnika wynikające z jego niepełnosprawności, np. w przypadku osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu do wydatków na adaptację mieszkania, podyktowanych potrzebami wynikającymi z tej niepełnosprawności, można zaliczyć np.:
   • wydatki na zakup i montaż balustrad i uchwytów ułatwiających poruszanie,
   • poszerzenie drzwi,
   • likwidację progów,
   • wykonanie podestów i podjazdów dla wózka inwalidzkiego;
   
   b) w ramach ulgi można odliczyć wydatki na adaptację i wyposażenie poniesione w trakcie budowy lokalu (budynku) mieszkalnego;
   c) ulga nie dotyczy wydatków na adaptację terenu wokół budynku mieszkalnego.
2. Korzystając z odliczenia z tytułu przystosowania pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności należy pamiętać, że:
   a) określenie "przystosowanie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności" rozumieć należy jako prawo do odliczania tylko tych wydatków, których skutkiem jest "przerobienie" pojazdu mechanicznego w sposób umożliwiający korzystnie z niego przez osobę niepełnosprawną;
   b) przeróbki te mogą dotyczyć zarówno elementów związanych z kierowaniem pojazdem, czyli dostosowaniem pojazdu do potrzeb niepełnosprawnego kierowcy, jak i elementów umożliwiających przemieszczanie się pojazdem, czyli dostosowaniem pojazdu do potrzeb niepełnosprawnego pasażera;
   c) regulacja prawna wyraźnie zawęża zakres przeróbek, uzależniając je każdorazowo od potrzeb osoby niepełnosprawnej wynikających z charakteru niepełnosprawności;
   d) poniesienie kosztów wymiany części eksploatacyjnych samochodu nie podlega odliczeniu w ramach ulgi rehabilitacyjnej;
   e) w sytuacji gdy podatnik kupił samochód, a następnie będąc osobą niepełnosprawną z tytułu bezwładu kończyn dolnych oddał samochód do specjalistycznego warsztatu, zlecając przerobienie w nim:
   • dźwigni zmiany biegów,
   • pedałów hamulca i gazu,
   • zwiększenie powierzchni bagażnika umożliwiające przewożenie wózka inwalidzkiego
   - może ww. wydatki odliczyć w ramach ulgi rehabilitacyjnej, bowiem wydatki te odpowiadają potrzebom wynikającym z niepełnosprawności podatnika.
3. W przypadku zakupu i naprawy indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego:
   a) istotnym warunkiem odliczenia wydatków na zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych jest to, aby zakupione przedmioty były niezbędne w rehabilitacji. Ma to miejsce wtedy, gdy:
   • pomiędzy rodzajem nabytego przedmiotu a rodzajem niepełnosprawności istnieje ścisły związek oraz
   • przedmiot ten jest wykorzystywany (używany) w rehabilitacji, przywraca sprawność organizmu lub ułatwia osobie niepełnosprawnej wykonywanie czynności życiowych.
   
   Powyższa przesłanka sprawia, że ten sam przedmiot u jednej osoby niepełnosprawnej będzie podlegał odliczeniu, a u drugiej nie;
   b) wypożyczenie sprzętu rehabilitacyjnego nie uprawnia do ulgi.
4. Przez wydawnictwa i materiały (pomoce) szkoleniowe uprawniające do skorzystania z ulgi należy rozumieć wszelkie wydawnictwa np. prasowe, książkowe, audiowizualne, które pomocne są w rehabilitacji osób niepełnosprawnych.
5. W sytuacji korzystania z odliczenia z tytułu odpłatności za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym:
   a) w przypadku poniesienia wydatku za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym niepełnosprawnego dziecka i jego rodzica jako opiekuna – odliczeniu w ramach ulgi rehabilitacyjnej podlega wyłącznie koszt pobytu dziecka (osoby niepełnosprawnej), zaś wydatek na pobyt opiekuna nie może być uwzględniony w ramach ulgi;
   b) w ramach ulgi nie można odliczyć np. wydatku poniesionego przez podatnika na wynajęcie prywatnej kwatery w związku z pobytem w miejscowości uzdrowiskowej w celu poddania się zabiegom leczniczym i rehabilitacyjno-usprawniającym.
6. W przypadku odpłatności za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatności za zabiegi rehabilitacyjne:
   a) w ramach ulgi podatnik ma prawo odliczyć odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne, przy czym zabiegi te nie muszą się wiązać z pobytem w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych;
   b) rozstrzygnięcie, jakie zabiegi wchodzą w zakres zabiegów rehabilitacyjnych, należy do lekarza specjalisty;
   c) nie podlega odliczeniu opłata klimatyczna.
7. W sytuacji korzystania z odliczenia związanego z odpłatnym, koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
   a) osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,
   b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 - również innymi środkami transportu niż wymienione w lit. a:
   • brak określenia rodzaju środka transportu oznacza, że nie istnieją w tym zakresie żadne ograniczenia – mogą to być zatem środki transportu autobusowego, kolejowego, promowego, przewozy taksówkowe lub prywatnym samochodem osobowym;
   • odliczeniu podlegają wydatki faktycznie poniesione, warunkiem jest jednak posiadanie dokumentów stwierdzających ich poniesienie;
   • możliwe jest odliczenie wydatków poniesionych na przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne samochodem stanowiącym własność osoby trzeciej,
     - odliczenie to nie jest limitowane (w przeciwieństwie do odliczenia, dotyczącego używania własnego samochodu osobowego), a zatem podatnik może odliczyć od dochodu (przychodu) przed opodatkowaniem całość poniesionych w roku podatkowym wydatków na ten cel, przy czym jednym z warunków dokonania tego odliczenia jest prawidłowe udokumentowanie wysokości poniesionych wydatków (np. w formie rachunków, faktur czy umów);
   • odliczeniu podlegają wydatki związane wyłącznie z przejazdami osoby niepełnosprawnej, zaś koszt zakupu np. biletu autobusowego dla osoby towarzyszącej w podróży do ośrodka rehabilitacyjnego w celu dokonania tam zabiegu nie może być uwzględniony w odliczeniach.
8. W ramach ulgi dotyczącej odpłatnego przejazdu środkami transportu publicznego związanego z pobytem:
   a) na turnusie rehabilitacyjnym,
   b) w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,
   c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia:
   • możliwe jest odliczenie opłaty dotyczącej wyłącznie przejazdów środkami transportu publicznego, czyli dostępnymi dla ogółu ludności, np. pociągiem, autobusem;
   • za środek transportu publicznego można uznać także samolot rejsowy;
   • nie można uznać za środek transportu publicznego samochodu prywatnego.